Mavzu: Immunitet, oits va ovi haqida ma’lumot. Oitsni kelib chiqish tarixi, yuqish yo’llari va xafli guruhlar

ENG MUXIM EXTIYoT ChORALARI
VICh infeksiyaga tekshiruv ishlari nixoyatda extiyotkorlik, anonim (yashirincha) xolda patsient (tekshiriladigan odam) bilan kelishilgip xolda olib boriladi. Tekshirish uchun va uni laboratoriyaga yuborishda tasodifan zararlanishi oldini olish uchun kuyidagilarga kat’iy rioya kilish shart:

1. 
   Konni vena tomiridan extiyotkorlik bilan olish;
   
2. 
   Ishlatilgan shpris va ignani ma’lum ajratilgan joyga tashlash;
   
3. 
   Konni kopkogi yaxshi burab berkitiladigan, maxkamlovchi rezinasi bor, germetik yopiladigan idishga olinadi va maxkam yopiladi;
   
4. 
   Etiketkaga bemorning sonli belgisi va kon olingan vakti yozib kuyiladi;
   
5. 
   Olingan kon polietilendan bulgan xaltachaga solinib, atrofi issiklik ta’sirida berkitiladi va ustiga laboratoriya uchun nimalarni tekshirish kerakligi xakida yozib kuyiladi;
   
6. 
   Laboratoriyaga xavfsiz y^l bilan yuboriladi.
   

Eslatib utish kerakki, agarda laboratoriya tekshiruv natijasi buyicha VICh infeksiya borligi kayd etilsa, bu albatta patsientning kelgusi sogligi uchun ruxiy katta jaroxat buladi va oilasi yakin kishilari, atrof tevarakdagilariga nisbatan nixoyatda extiyot bulish chora-tadbirlarini nazarda tutishga majbur kiladi. Shuningdek, tibbiyot xodimlari va patsientlardan ushbu masalani yaxshi tushunib ish kurish va odamiylik talab kilinadi.
SPID KASALLIGINI DAVOLASh MUMKINMI?
Xozirgi kunda OITS (SPID) kasalligini davolash masalasi xamon eng murakkab va ogir muammolardan bulib kolmokda.
Dastlabki davrlardagi OITS bilan ogrigan bemorlarni davolash kasallikning klinik belgilariga karab antimikrob-antivirus preparatlarni kullash, yomon shishlarga (sarkoma Kaposhi) karshi davolash ishlarini olib borishliklar xamda simptomatik terapiya usullaridan foydalanishlarga karamay, natijalar kungildagidek bulmay, samarasiz bulib kolavergan va kupchilik xollarda bemorlar 2-4 yillar davomida xdyotdan kuz yumganlar. Shunga karamay davolash ishlari jadal ravishda — doimo, kuyidagi yunapishlarda davom ettirilmovda:

1. 
   Virusning xujayra ichiga joylashishidagi 4 davrga boskichga tegishli ekanligi, ya’ni:
   

a) Xujayradagi SD4 — retseptorlarga yopishishiga (absorbsiyasiga) karshi;
b) Xujayra ichiga kirishini izdan chikarish — A2T, NRA-23, suramin, foskarnet va boshka preparatlar ta’sirida;
v) virus xayotining rivojlanishiga karshi;
g) virusdagi oksil moddalarining sintez kilinishiga karshi, masalan; interferon va boshkalar yordamida ishlar olib borishlik,

2. 
   Bemorning immun tizimini tiklash. Ya’ni T-xujayralar va boshkalarni ragbatlantiruvchi vositalardan foydalanish.
   

Ushbu maksadda tajribada («in vitro») xamda xayvonlarda va xoxishi bulgan odamlarda («in vivo») virusga karshi yangi preparatlardan foydalanish va izlab topishlar davom etmokda.
Savol: Antiavirus preparatlar bormi?
Javob: Xa, viruslarga karshi preparatlar bor, masalan:Suramin. Ushbu preparat virusning xujayraga spishishini (absorbsiyasini) va xujayra ichiga kirishini izdan chikaradi. Ammo immun tizimga ta’sir etmaydi.
Lekip organizmga salbiy tomoplari katta. Bemor axvolini NRA-23 biroz yaxshilaydi. Kasallikning rivojlanishini susaytiradi. U xam immun tizimga ta’sir etmaydi.
Ribovirin. Yukoridagilardan farki virusdagi oksillar sintezini buzib, moddalar almashinuvi jarayoniga aralashib, antimetobolit ta’sir etadi.
Azidotimidin. Ta’siri ribovaringa uxshash. Ogizdan kullanadi. Zaxarliligi kamrok, bemor umrini uzaytiradi. Ammo konga salbiy ta’sir egib gemoglabin mikdorini kamaytiradi. Narxi kimmat — bir yilda 10000 dollar kerak buladi.
D-penitsillamin, sistein va valin aminakislotalarning -analogi xisoblanadi. Tajribada va klinikada ta’siri bor.
Boshka nreparaglar. Virusga karshi boshka yangi preparatlarning soni xozirgi kunda anchagina, izlanish betuxtov davom etmokda. Ammo xozircha barcha urinishlar oxirgi natijani berganicha yuk.
Bulardan tashkari, Immunomodulyatorlar — immun tizimni ragbatlantiruvchilar mavjud: Buning uchun immunnokomponent xujayralardan foydalaniladi, sintetik (farmakologik) preparatlardan xamda tabiiy (gormonal va boshka) vositalardan kullaniladi. Masalan, levamizol, izoprinozin, inozipleks, timoznn (timus gormoni), iiterleykin-2, interferonlar, imper, siklos-porin-A, T-aktivin, mislopid va boshkalardan foydalaniladi.
Shuningdek, adabiyotlardan ma’lumki, SPID kasalligini davolash uchun butun jax,on buylab kupgina urinishlar davom etmokda. X^aR xil kimyoviy tuzilishlarga ega bulgan, SPID virusiga karshi samarali ta’sirga ega bulgan, sintetik vositalar bunyod etilmokda. Ammo biologik sharoitda - organizmda ularning ta’siri chippakka chikmokda.
Immun tizim faoliyatini yaxshilash, kayta tiklash maksadida turli xil interferonlar, interleykin-2, timus omillari, xatto sikloserin A- lar xam kutilgan natijalarni bermadi. Suyak k^migi xujayralaridan nariga ^tmadi. Extimol kelgusida kasallikka, virusga karshi davo choralari tonilib kolar.
Davolash ishlarida eng muxim narsalardan biri boshka infeksiyani organizmga yakiplashtirmaslik (profilaktika) va agarda infeksiya tushgan yoki boshka kasallik paydo bulgan tavdirda, zudlik bilan bunday kasallikdan kutilish, iloji boricha batamom undan xoli bulishlik bulib kolmokda. Chunki, immun tizimi izdan chikkan, kurashish xobiliyati pasayib ketgan organizm oddiy, uncha muxim bulmagan sabablarga kura yengilishga maxkumdir.
151
Xulosa kilib aytganda SPID kasalligini davolash masalasi eng ogir muammolardan bulib kolmokda.