Mavzu: Ilmiy uslub janrlari. Kurs ishi. Reja

MAVZU: Ilmiy uslub janrlari. Kurs ishi.


REJA:

1. 
   Ilmiy uslub janrlari.
   
2. 
   Kurs ishi.
   

Fan va texnika tili ilmiy uslub deyiladi. Daliliy munosabatlar asosida chiqarilgan ilmiy xulosalarga asoslanuvchi, har bir fan sohasining o‘ziga xos atamalariga tayanuvchi, fikrni aniq va mantiqiy izchil bayon qiluvchi uslub ilmiy uslubdir.

Ilmiy uslub tabiat va ijtimoiy hayotdagi barcha narsa hamda hodisalar to‘g‘risida aniq, asoslangan, izchil ma’lumot berishda qo‘llanadi. Unda narsa-hodisa mohiyatini ta’riflash, tahlil qilish, sababini aniqlab, dalillar bilan isbotlash va asosli natijalarni bayon etish muhim hisoblanadi. Maxsus atamalar bu uslubning leksikasini tashkil qiladi, unda adabiy me’yorga qat’iy rioya etilgani holda majhul nisbatdagi fe’llar va murakkab qurilishli gaplar keng ishlatiladi.
Ilmiy uslub bilimning turli sohalariga qarab, shuningdek, kimga mo‘ljallanganligiga nisbatan o‘zaro farqlanadi. Masalan, fan sohalari muayyan shartli belgilar, formulalar, bayon qilish materiali bilan ajralib turadi.
Ilmiy uslubdagi kitoblar ilm-fanga oid ma’lumotlar berish bilan mutaxassislargagina mo‘ljallanishi yoki bunday ilmiy ma’lumotlar keng ommaga qaratilgan bo‘lishi mumkin. Keng jamoatchilikka tushunarli bo‘lgan, tasvir bayonida emotsionallik, obrazlilik mavjud bo‘lgan uslub ilmiy-ommabop uslub sanaladi.
Ko‘pchilikka mo‘ljallangan ma’ruzalar, risola va darsliklar shu uslubning ko‘rinishlaridir. Ilmiy-ommabop uslubda maxsus atamalar kam ishlatiladi (ishlatilganda esa izohi beriladi), fikrlar qiziqarli tilda tushuntiriladi, bayonda obrazlilikni ta’minlovchi badiiy tasvir usullaridan foydalaniladi.
Turli xilma-xillik va janrlar uchun ilmiy uslub uning hukmronligi, ya'ni uslubni tartibga soluvchi eng muhim atributlarning birligi bilan ajralib turadi. Ilmiy uslubning ustunligi - bu kontseptual aniqlik, nutqning mantiqiy mantig'i.
Ilmiy nutqning aniqligi o'ziga xoslik sifati va kontseptsiyaning mohiyatini eng yaxshi ifoda etish qobiliyatiga ega bo'lgan til vositalarini tanlashni, ya'ni ob'ekt, hodisa haqida mantiqiy shakllangan umumiy fikrni o'z ichiga oladi. Shuning uchun, ilmiy uslubda, ular turli xil tasviriy vositalardan, masalan metaforalardan qochishadi (lekin baribir ba'zida foydalanadilar). Metafora atamalari faqat istisnolardan iborat.
Ilmiy nutq uslubi quyi qismlarga bo'linadi:

• 
  aslida ilmiy (uning janrlari monografiya, maqola, hisobot),
  
• 
  ilmiy va informatsion (janrlar - mavhum, mavhum, patent tavsifi),
  
• 
  ilmiy ma'lumotnoma (janrlar - lug'at, ma'lumotnoma, katalog),
  
• 
  o'quv va ilmiy (janrlar - darslik, o'quv qo'llanma, ma'ruza),
  
• 
  ommabop fan (insho va boshqalar).
  

Mavzuning ilmiy-metodik adabiyoti o‘rganilib, ishlab chiqiladi, mavzu bo‘yicha faktik material to‘planib, dastlabki tasnif amalga oshiriladi. Shu bilan ilmiy ish olib borishga tayyorgarlik bosqichi asosan tugab, bevosita ilmiy ishning o‘zini yozish bosqichi boshlanadi.
Ma'lumki, ilmiy tadqiqot mavzusi tanlanganidan keyin ilmiy ishning xomaki rejasi tuziladi.