Mavzu: Ilmiy adabiyotlarni o‘qish va manbalardan foydalanish Reja

Kitobning tarkibiy tuzilishi:

Kitob bilan ishlash mahorati kop jihatdan kitobning tuzilmaviy elementlarining rolini bilish va tushunishga, kitobni o’qib chiqishdan oldin undan zarur axborotni ola bilishga bog‘liqdir.

Kitobning tarkibiy tuzilishi (elementlari):

* Sarlavha

* Annotatsiya

* Mundarija

* So‘zboshi

* So‘ngso‘z (xotima)

* Bildirgichli apparat

Sarlavha - ilmiy adabiyotda mavzuni bildiradi.
Annotatsiya - titul varag’ining orqasida joylashadi; mazmunning qisqacha tavsifi va kimga mo’ljallanishini anglatadi.
Mundarija - mavzu bayonining rejasi, kitobning ko‘rsatkichi.
So’zboshi - muallif qo’ygan vazifalar bayoni; nashr yoki qayta nashrning zaruratini asoslaydi.
Bildirgichli apparat - tushuntirilishi lozim bo’lgan tushunchalar, atamalar, faktlar va shu kabilarga izohlar.

Ilmiy matnlarning vazifalari va turlari:

Ilmiy matnning vazifasi - aqliy mehnatni tashkil qilishning muhim vositasi, yozma fikrni shakllantirish.

Ilmiy matn turlari - reja, tezis, konspekt, referat, annotatsiya, taqriz, maqola, ilmiy tadqiqot (dissertatsiya), kurs ishi, diplom ishi, hisobot, esse va h.k.

Ilmiy havola
Ilmiy tadqiqotning muhim tarkibiy qismlaridan biri ilmiy havolalardir. Ilmiy havola tadqiqotchining qanday manbalarga tayanib tadqiqot olib borganligini ko’rsatib turadi. Tadqiqotda havola asosan, ikki turlidir. Bular:
1.material, tadqiq hodisalari, tajriba-sinov ishlariga havola;
2.ilmiy tadqiqotlarga, tadqiqotchilarning fikriga havola.
Istalgan ilmiy tadqiqot hamisha faktlarga (faktik materialga) tayanadi. Bu faktik material tilshunoslik tadqiqotlarida ma’lum bur manbadan tilning voqelanish ko`rinishlari nutqdan, o`tkazilayotgan tajriba-sinov natijalaridan, zarur holatda ilmiy tadqiqotlardan olinadi. Bularning barchasi tadqiqotchi va tadqiqot uchun material manbaidir. Ilmiy ishda keltirilgan har bir faktik materialning qaysi manbadan olinganligi aniq ko`rsatilgan bo`lishi kerak. Material manbai, odatda, faktik material keltirilgach, qavsda juda ko`p holda shartli qisqartmalar bilan beriladi.
Chunonchi:
Qodiriy asarlarida moziy so`zi “o`tmish, o`tgan zamon” ma`nosida qo`llaniladi: Moziyg`a qaytib ish ko`rish xayrlik (O`K -10).
Faktik materialning tur va xususiyatiga ko`ra havolada uning manbaini ko`rsatish ham xilma-xil bo`lishi mumkin. Faktik material manbai tadqiqot matni ichida (chunonchi: “bir tilli” shevada r ma’lum pozitsiyalarda tushib qoladi....23) berilishi mumkin.
Ilmiy ishda havolaning ikkinchi turi boshqa tadqiqotchilarning ish va fikrlariga ishoradir. Bunday havolalar ilmiy tadqiqotda, asosan, uch usul bilan berilishi mumkin:
Sahifaosti izoh.
Matn ichida ajratilgan izoh.
Bob (bo`lim, tadqiqot) oxirida keltirilgan izoh.