Мавзу: Илк ўзбек алифбосининг вужудга келиши

1940-yilning 4-iyulida yangi alifbe hukumat komissiyasi yig‘ilishida “О‘zbek adabiy tilining orfografiyasi” (loyiha) ham ba’zi o‘zgarish va tuzatishlarbilantasdiqlandi. Shunday qilib, o‘zbek yozuvi tarixining rus grafikasiga asoslangandavri boshlanadi.
1940/1941-o‘quv yilida maktablarning quyi sinflarida, 1941/1942- o‘quvyilida maktablarningyuqorisinflarida o‘quvjarayoni yangi (kirillcha o‘zbek) yozuvga ko‘chirildi.
1943–1946-yillarda alifbe va imlo asoslarini ommaga singdirish ishlari olib boriladi. Shu yillar ichida yozuv amaliyotida imlo qoidalaridan chetga chiqish, ularga g‘ayriqonuniy o‘zgartirishlar kiritish, adabiy tilning tayanch shevalariga yetarli amal qilmaslik kabi nuqsonlarga yo‘l qo‘yilayotganligi hamma’lum bo‘ladi. Bunday nuqsonlarga barham berish, kamchiliklarni tuzatish maqsadida 1946-yilda orfografiya qoidalariningyangi to‘plamiyaratildi, imlolug‘atinituzishgakirishildi.
⁹ Jamolxonov H. Hozirgi oʻzbek adabiy tili. –T.: “Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi” Davlat ilmiynashriyoti, 2013. 211-bet.
1947–1950-yillarda A.S. Pushkin nomidagi Til va adabiyot institutida maxsus tuzilgan orfografiya komissiyasi ish olib boradi. Bu komissiya 1946-yildatuzilgan vanashr etilgan qoidalar to‘plaminimatbuotdavaturli kengashlarda bildirilgan fikrlar asosida qayta ishlaydi, shu asosda yangi loyihayaratadi.
1950– 1952-yillarda til va imlo masalalariga bag‘ishlangan bir necha konferensiya va kengashlar bo‘lib o‘tadi. Ularda orfografiya loyihasi bo‘yicha bir qator tanqidiy fikrlar bildiriladi, alifboni takomillashtirish kerakligiaytiladi.
1953– 1955-yillardamatbuotda bildirilgantanqidiy fikrlarva takliflar asosida “ О‘zbek orfografiyasi asosiy qoidalari”ning bir necha yangi loyihalari yaratiladi.
1956-yilning 4-aprelda “О‘zbek orfografiyasining asosiy qoidalari” (qayta ishlangan va takomillashtirilgan varianti) О‘zbekiston Oliy Soveti Prezidiumitomonidantasdiqlandi.