Мавзу. Илк ўспиринлик даврида касбий ижтимоийлашув муаммоси


Ижтимоий нормалар, санкциялар ва шахс



Download 278,32 Kb.
bet5/15
Sana23.02.2022
Hajmi278,32 Kb.
#165324
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15
Bog'liq
LATIPOV Z PSIXALOGIYA

Ижтимоий нормалар, санкциялар ва шахс. Ижтимоий норма — шахс хаётида шундай категорияки, у жамиятнинг уз аъзолари хулк-атворига нисбатан ишлаб чиккан ва купчилик томонидан эътироф этилган харакатлар талабларидир. Масалан, узбеклар учун бирор хонага кириб келган инсоннинг ким булишидан катъий назар, «Ассалому алайкум» деб келиши норма; укувчининг укитувчи берган топширикларни бажариши лозимлиги норма; хотиннинг эр хурматини урнига куйиши, кайнонага гап кайтармаслик норма; автобусда ёки бошка жамоат транспортида кичикнинг катталарга, ногиронларга урин бушатиши норма ва хоказо. Бу нормаларни айрим-алохида одам ишлаб чикмайди, улар бир кун ёки бир вазиятда хам ишлаб чикилмайди. Уларнинг пайдо булиши ижтимоий тажриба, хаётий вазиятларда купчилик томонидан эътироф этилганлиги факти билан характерланади, хар бир жамият, давр, миллат ва ижтимоий гурух психологияда мухрланади. Ижтимоий нормаларнинг у ёки бу даврда, у ёки бу тоифа вакили булмиш шахс томонидан кай даражада бажарилиши ёки унга амал килинаётганлиги ижтимоий санкциялар оркали назорат килинади. Ижтимоий санкциялар - нормаларнинг шахс хулкида намоён булишини назорат килувчи жазо ва рагбатлантириш механизмлари булиб, уларнинг борлиги туфайли биз хар бир алохида вазиятларда ижтимоий хулк нормаларини бузмасликка, жамоатчиликнинг салбий фикри объектига айланиб колмасликка харакат киламиз. Масалан, юкоридаги мисолда, агар жамоат транспортида катта муйсафид кишига урин бушатишни норма деб кабул килмаган усмирга нисбатан купчиликнинг айблов кузи билан караши, ёки огзаки танбех бериши, жуда кам холларда узини бебош тутаётган усмирнинг кулидан тутиб, нима килиш кераклигини ургатиб, «кузини мошдай килиб очиб куйиш» ижтимоий санкциянинг хаётдаги бир куринишидир. Хар бир алохида шахс жамият томонидан ишлаб чикилган ва кабул килинган ижтимоий нормалар ва санкцияларни у ёки бу ижтимоий ролларни бажариши мобайнида хулкида намоён этади. Роль — шахсга нисбатан шундай тушунчаки, унинг конкрет хаётий вазиятлардаги хукук ва бурчларидан иборат харакатлари мажмуини билдиради. Масалан, талаба ролини оладиган булсак, уни бажариш — у ёки бу олий укув юртида тахсил олиш, унинг моддий базасидан фойдаланиш, кутубхонасига аъзо булиш, стипендия олиб, маъмуриятнинг ижтимоий химоясида булиш каби катор хукуклар билан биргаликда уша олийгох ички тартиб — интизоми нормаларига сузсиз буйсуниш, дарсларга уз вактида келиш, рейтинг бахолов талаблари доирасида кундалик узлаштириш нормаларини бажариш, амалиётда булиш, деканатнинг берган жамоатчилик топширикларини хам бажариш каби катор бурчларни хам уз ичига олади.

  • Ижтимоий нормалар, санкциялар ва шахс. Ижтимоий норма — шахс хаётида шундай категорияки, у жамиятнинг уз аъзолари хулк-атворига нисбатан ишлаб чиккан ва купчилик томонидан эътироф этилган харакатлар талабларидир. Масалан, узбеклар учун бирор хонага кириб келган инсоннинг ким булишидан катъий назар, «Ассалому алайкум» деб келиши норма; укувчининг укитувчи берган топширикларни бажариши лозимлиги норма; хотиннинг эр хурматини урнига куйиши, кайнонага гап кайтармаслик норма; автобусда ёки бошка жамоат транспортида кичикнинг катталарга, ногиронларга урин бушатиши норма ва хоказо. Бу нормаларни айрим-алохида одам ишлаб чикмайди, улар бир кун ёки бир вазиятда хам ишлаб чикилмайди. Уларнинг пайдо булиши ижтимоий тажриба, хаётий вазиятларда купчилик томонидан эътироф этилганлиги факти билан характерланади, хар бир жамият, давр, миллат ва ижтимоий гурух психологияда мухрланади. Ижтимоий нормаларнинг у ёки бу даврда, у ёки бу тоифа вакили булмиш шахс томонидан кай даражада бажарилиши ёки унга амал килинаётганлиги ижтимоий санкциялар оркали назорат килинади. Ижтимоий санкциялар - нормаларнинг шахс хулкида намоён булишини назорат килувчи жазо ва рагбатлантириш механизмлари булиб, уларнинг борлиги туфайли биз хар бир алохида вазиятларда ижтимоий хулк нормаларини бузмасликка, жамоатчиликнинг салбий фикри объектига айланиб колмасликка харакат киламиз. Масалан, юкоридаги мисолда, агар жамоат транспортида катта муйсафид кишига урин бушатишни норма деб кабул килмаган усмирга нисбатан купчиликнинг айблов кузи билан караши, ёки огзаки танбех бериши, жуда кам холларда узини бебош тутаётган усмирнинг кулидан тутиб, нима килиш кераклигини ургатиб, «кузини мошдай килиб очиб куйиш» ижтимоий санкциянинг хаётдаги бир куринишидир. Хар бир алохида шахс жамият томонидан ишлаб чикилган ва кабул килинган ижтимоий нормалар ва санкцияларни у ёки бу ижтимоий ролларни бажариши мобайнида хулкида намоён этади. Роль — шахсга нисбатан шундай тушунчаки, унинг конкрет хаётий вазиятлардаги хукук ва бурчларидан иборат харакатлари мажмуини билдиради. Масалан, талаба ролини оладиган булсак, уни бажариш — у ёки бу олий укув юртида тахсил олиш, унинг моддий базасидан фойдаланиш, кутубхонасига аъзо булиш, стипендия олиб, маъмуриятнинг ижтимоий химоясида булиш каби катор хукуклар билан биргаликда уша олийгох ички тартиб — интизоми нормаларига сузсиз буйсуниш, дарсларга уз вактида келиш, рейтинг бахолов талаблари доирасида кундалик узлаштириш нормаларини бажариш, амалиётда булиш, деканатнинг берган жамоатчилик топширикларини хам бажариш каби катор бурчларни хам уз ичига олади.

Download 278,32 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish