Mavzu: Ikkilamchi og‘izlilar (Deuterostomata). Ignaterililar (Echinodermata) tipi. Dengiz tipratikanlari

Ignatanlilar filogeniyasi
Ignatanlilarda anal teshigining blastopor o’rnida paydo bo’lishi, mezodermaning kelib chiqishi va uch bo’g’imli lichinkaning bo’lishi ularni ikkilamchi og’izlilar ekanligini tasdiqlaydi. Lekin ignatanlilarning barcha guruhlari uchun xarakterli bo’lgan diplevrula lichinkasining bo’lishi va aynan shu lichinka orqali, ularni kelib chiqishini tushuntirib berish ancha oson bo’ladi. Bu lichinkaning tuzilishi ignatanlilarning ajdodlari ikki tomonlama simmetriyali oligomer hayvonlar bo’lganligini ko’rsatadi. Bilateral erkin yashovchi ajdodlarning o’troq yashashga o’tishi bilan dastlabki radial simmetriyali ignatanlilar kelib chiqqan.
Ular og’iz tomoni bilan suv tubiga yopishganligi sababli og’iz teshigi orqaga ko’chib o’tgan, orqa tomon esa oral qutbiga aylangan. Selom xaltalari ham o’z joylarini o’zgartirib organlarning assimetrik joylashishi yuzaga kelgan. Terisida ohak plastinkalardan iborat himoya skeletining paydo bulishi tufayli dastlabki guruhlar paydo bo’lgan. Bunday guruhlardan hozirgi kunda o’lib ketgan karpoidlar va sestoidlarni ko’rsatish mumkin.
Bir guruh dastlabki ignatanlilarning o’troq holda yashashga o’tganligi tufayli og’iz teshigi atrofida keyinchalik suvdan oziq zarralarni yig’ishga moslashgan kiprikli radial ambulakral egatchalar paydo bo’lgan. Bu egatchalar tabiiy tanlash jarayonida 5 ta bo’lib qolgan. Ichki organlar va skelet plastinkalarining joylashishi ham egatchalarning joylashishiga moslashib, 5 nurli simmetriyani kelib chiqishini tezlashtirgan.