Mavzu: Ijtimoiy-iqtisodiy ehtiyojlar, ularning tarkibi

Ehtiyojlarni qondirishning optimal darajasi
Resurslarni ko`proq ishlatish hisobidan-ehtiyojlarni qondirish vaqtinchalik, chunki, resurslar tugab boravergani sayin kishilar uni kamroq sarflash yo`lini qidiradilar,resurslarni tejovchi texnologiya yaratilib, keng qo`llaniladi. Natijada resurs birligini ishlatishdan olingan mahsulot ko`payadi. Umuman olganda cheksiz ehtiyojni kamyob resurs bilan ta`minlash uchun 2 narsa amalga oshishi shart:1.Ehtiyojlar ko`p bo`lganidan ularning hammasini birdaniga qondirish mumkin emas, shu boisdan ularniig eng muhimi ajratib olinadi va ishlab chiqarish ularni qondirishga karatiladi, Masalan, hozir O`zbekiston uchun neft mahsulotlari va donga bo`lgan ehtiyoj eng zarur ehtiyojlardan hisoblanadi va resurslar eng avval shularni qondirishga qaratilgan. Shu sababli 2002 yil O`zbekistonda qishloq xo`jaligi 6 foiz, sanoat –2.5 foiz, iste`mol tovarlar ishlab chiqarish 11,8 foiz ko`paydi va 5 million 400 ming tonna don etishtirildi. 2. Resurslar kamyob bo`lganidan ishlab chiqarishning eng zarur sohalariga ustivorlik beriladi.Muqobil mahsulotlardan eng maqbuli tanlab olinadi. Bir mahsulot uchun resurs ko`proq ketsa, tabiiy ravishda boshqasiga kamroq qoladi. Hadisi sharifda aytilganidek “tejamkorlar muxtoj bo`lmaslar”Shuning uchun resurslar sarfining eng tejamli usuli tanlanadi, shunda shu resurs birligi hisobiga ko`proq mahsulot olinadi ehtiyojni to`laroq kondirish mumkin bo`ladi (ilova)
Egri chiziqda avtomashina va traktor muqobil mahsulot, deb olingan. Ularni ishlab chiqarish uchun ikkalasiga ham bir xil 1 tonnadan metall sarflanadi deb olsak, metall resursi esa jami 10 tonna bo`lsa, traktorni ko`proq chiqarish uchun avtomashinani kamroq ishlab chiqarish zarur bo`ladi. Traktorni uch dona chiqarish uchun avtomashinani 10 ta o`rniga 7 ta chiqarish kerak. Buni boshqacha tasvirlasak ham bo`ladi (ilova 2.3). Kamyob resurslar sharoitida ehtiyojlarni qondirishning optimal darajasi tanlab olinadi. Bunda kam resurs bilan ko`proq ehtiyoj qondiriladi.
Bu qoidaga binoan mahsulot birligini yaratish uchun ketgan resurs sarfi qisqarishi shart, aks holda ehtiyoj to`la qondirilmaydi. Masalan, donga bo`lgan ehtiyojni to`la qondirish uchun don hosildorligini muttasil oshirib borgan holda, har tonna don olish uchun ketgan resurs sarfini qisqartirib borish talab qilinadi.⁹