Mavzu: Hujayra po’stining hosil bo’lishi va tuzilishi. Kimyoviy tarkibi Hujayra po‘stining kimyoviy tarkibi

MAVZU: Hujayra po’stining hosil bo’lishi va tuzilishi. Kimyoviy tarkibi
Hujayra po‘stining kimyoviy tarkibi. Hujayra p o ‘sti asosan, polisaxaridlarning (ksilan - ksiloza, manan - manoza, glyukan - glyukoza va boshqa modsalar) monomerlaridan tashkil topgan. Polisaxaridlardan tashqari hujayra p o ‘sti tarkibida oqsillar, mineral tuzlar, lignin, pigmentlar va boshqa m oddalar ham b o iad i. Yuksak o ‘simliklar hujayra p o ‘stining asosini sellyuloza (kletchatka) tashkil etadi. Bu modda - 1 , 4 glyukan yoki (S6N i0O5)p karbonsuvdan iborat b o iib , uzun molekulalar zanjirga o ‘xshash, takrorlanadigan birlikdan hosil b o ig a n ikkita glyukoza qoldig‘i (sellyuloza)dan iborat. Elektron mikroskopda ular ingichka (1,5-4 nm) tolalar shaklida ko‘rinadi. Bu tolalar kristallanish xususiyatiga ega b o iib , m ikrofibrillalar deb ataladi. Bu m odda elastiklik, pishiqlik xususiyatiga ega b o iib , nurlarni yaxshisindiradi. Sellyuloza suvda va organik birikmalarda erimaydi, qaynatilganda ham ishqor va kuchsiz kislotalardan ta ’sirlanmaydi. Sellyuloza mikrofibrillari elastik va juda pishiq, shu sababdan xalq x o ‘ja!igida keng qoilaniladi. 
Polisaxaridlar kimyoviy va fizikaviy xususiyati jihatidan ikki guruhga: pektin va gem isellyuloza degan m oddalarga bo iin ad i. Pektin (yunon. pektos - quyuqlashgan) suvli sharoitda shishish va ba’zan erish xususiyatiga ega. Ishqor va kislogalarda osonlik bilan parchalanadi. Yuksak o ‘simliklar barchasining hujayra po ‘stida poligalaur kislota yoki galakturan degan modda uchraydi. Bu modda 
Hujayra p o ‘sti yog‘ochlanganda uning devori atrofida to ‘planadi. Y og‘ochlanish natijasida uning qattiqligi, zichligi va nur sindirishi ortadi. B a ’zi hujayralam ing (epiderma, endoderma, po ‘kak) io‘stlarida mum, kutin, suberin (lot. suber - p o ‘kak) to ‘planib, ikkilamchi, qalinlashgan hujayra po ‘stida alohida qaglam hosil qiladi. Kutin va suberin kimyoviy jihatidan bir-biriga yaqin modda b o iib , fellon, gliserin kislotalaridan tashkil topgan. Bu m oddalar am orf shaklda b o iib erituvchi m oddalarda erimaydi. Mum - y o g‘ va spirtlaming monolari bulib, erituvchi organik m oddalar yordam ida ajratib olinadi va shu zahoti kristall ga aylanadi. Kutin mum bilan birlashib barg, novda io‘stlarining ustida maxsus qatlam kutikula (lot. kutikula — p o ‘st, qobiq) hosil qiladi.
Sharqiy Osiyo o ‘rmonlarida o ‘suvchi nepentes o ‘simliginmg barglari shaklini o ‘zgartirib, k o ‘zachasimon bo‘lib o ‘zidan shira chiqaradi. Bu shira hasharotlarni o ‘ziga jalb etadi va ular biian oziqlanadi. Shuning uchun ham bu o ‘simlik hasharotxo'r deb ataladi. Hujayra ontogenezi. Barcha k o ‘p hujayrali o ‘simliklardagi har bir hujayraning hayotiy jarayonini yoki ontogenezini 5 ta fazaga b o iis h mumkin: 1) embrional (meristematik yoki b o iin ish fazasi); 2) o‘sish fazasi; 3) differensiatsiya - b o iin ish , ajralish fazasi; 4) yetilish fazasi; 5) qarish fazasi. Bu fazalar orasida chegara deyarli sezilmaydi (15-rasm). Embrional fazada hujayralar uncha katta boim asdan, yupqa birlamchi qobiq bilan o ‘ralgan b o ia d i.
E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT