Mavzu: Hind-gang pasttekisligi. Tabiiy geografik taniflash kirish

2. HIND-GANG PASTTEKISLIGINING IQLIMI VA ICHKI SUVLARI
Yillik yog'ingarchilik g'arbdan sharqqa qarab ko'payadi. Quyi Gang tekisliklari va Assam vodiysi O'rta Ganga tekisligidan ko'ra serqirra. Quyi Ganga G'arbiy Bengaliyada joylashgan bo'lib, undan Bangladeshga oqib keladi. Gangga qo'shilgandan so'ng Jamuna, distribyutor Braxmaputra, ikkala daryo ham hosil bo'ladi Gang deltasi. Brahmaputra ko'tariladi Tibet sifatida Yarlung Zangbo daryosi orqali oqadi.
Shillong massivida nam tropik iqlim hukmron. yozda Hind okeanidan esadigan ekvatorial passatlar katta mikdorda namgarchilik olib keladi.
Yiliga 1000-2500 mm atrofida yog‘in tushadi. SHillong platosining janubiy yon bag‘rida, 1358 m balandlikda joylashgan CHerapunjada yog‘in miqdori 12000 mm dan ham oshadi. G‘arbga borgan sari iqlim kontinentallashib boradi. Hind tekisligi Gang pasttekisligiga nisbatan juda quruq. Bu erga janubi-sharkiy musson ancha kuchsizlashib keladi, shimolig‘arbiy shamollar esa quruklikdan esadi. SHuning uchun 20°S ga teng Hind pasttekisligida yog‘ingarchilik kam bo‘ladi. Uning hamma qismida yog‘in miqdori 500 mm dan oshmaydi. Jumladan, yillik yog‘in miqdori Panjobda 400 mm ni Tar cho‘lida 100-150 mm ni tashkil etadi. Oblastda kuchli issiq mayda boshlanadi, o‘rtacha harorat 30°, 32°S ga etadi. G‘arbda yuqori harorat 38°S gacha ko‘tariladi. Yanvarning o‘rtacha harorati +18°,
Ganga daryosi Hindiston va Bangladesh daryo uzunligi. 2700 km, havzasining maydoni 1120 ming km², Brahmaputra bilan birgalikda 2055 ming km².Himolay togʻlarida 4500 m dan ham balandroq joylardan, irmoqdari Bagirati va Alaknandaning qoʻshilishidan boshlanadi. Irmoqlar qoʻshilgach, G. Himolay togʻlarining chuqur daralaridan oqadi.Hind okeaning Bengaliy qo’tig’iga quyiladi. Quyilish yerida Brahmaputra bilan qoʻshilib, juda katta (100 ming km²) Delta hosil qiladi. Eng yirik irmoqlari: oʻngdan-Jamna, So’n, Damodar. Chapdan-Gomati, Agra, Gandak, Gammati, Gugri, mahamanda . Yuqori qismi togʻlardan, quyi oqimi keng Hindgang tekisligidan oqib oʻtadi. Oʻzanining kengligi 400–600 m, quyi oqimida 2 km, koʻpdan-koʻp shoxobcha, kanal, qoldiq oʻzanlar bor, baʼzan botqoqliklar uchraydi. Toʻyinishi turlicha: baland togʻlardagi qor, Himolay togʻlaridagi muzlik va quyi qismi musson yogʻinidan suv oladi. May sentabr oʻrtalarida toʻlib oqadi. Avgust sentabr oylarida suv sathi 10–12 m ga, baʼzan 15 m gacha koʻtariladi. Gangning oʻrtacha suv sarfi 13 ming m³/sek., quyilish yerida 38 ming m³/sek. Gang (Brahmaputra daryosi bilan birgalikda) sersuvligi jihatidan yer sharida Amazonka va Kongo keyin 3-oʻrinda turadi.
Gang okeanga yiliga oʻrta hisobda 350 mln. t ga yaqin oqiziq keltiradi. Quyilish joyidan Hardvar shahrigacha (1450 km) kema qatnaydi. Gangning xoʻjalikdagi ahamiyati juda katta. Gang va uning irmoqlarl boʻyida Ollohobod, banoras (Varanasi),Patna, Agra, Dehli, Kalkutta kabi yirik shaharlar joylashadi. c
Hindistonning iqtisodiy daromadlari uchun muhim bo'lgan turizm sohasi sifatida, Gang daryosi chet elliklar uchun diqqatga sazovor joylardan biridir. Velosiped yoki boshqa transport vositalari kelib chiqqan joyidan deltagacha sayyohlarni jalb qiladigan eng tez-tez o'tkaziladigan ishlardan biridir.
Dastlab Rio Blanko deb nomlangan ushbu daryo ifloslanish tufayli rangini yo'qotdi va hozirgi tuproq tuproqlariga yo'l berdi. Uning yo'nalishi taxminan 2.500 kilometrni tashkil etadi, o'rtacha oqim sekundiga 16.648 XNUMX kubometrni tashkil etadi, bu yil fasllariga qarab o'zgarishi mumkin. Maydon 907.000 ming kvadrat kilometrni tashkil qiladi.
Daryoning tubi ko'plab irmoqlar bilan oziqlanadi, ular cho'kindi jinslar bilan tavsiflanadi va chuqurligi 16 dan 30 m gacha. Garchi bu dunyodagi eng uzun daryo bo'lmasa-da, u Hindistondagi eng muhim daryo va 80% daryolari Hindistonga to'g'ri keladi. U marshrutning turli qismlarida kichik va katta qo'llarga bo'linib, vizual jozibadorlikni ifodalaydigan va uning og'zida joylashgan kanallarning murakkab tarmog'ini hosil qiladi.
Hozirgi vaqtda u juda ifloslangan, 1,5 ml ga taxminan 100 million koliform bakteriya mavjud, ularning 500 tasi hammom xavfsizligi uchun juda mosdir. Bundan tashqari, tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, u dengizga 545 million kilogramm plastik chiqindilarni yuvgan. Gang daryosi kanallarni va sug'orish tizimlari orqali aholini arzon hayotiy ta'minot va kunlik suv bilan ta'minlash uchun ishlatilgan. Shuningdek, suvni boshqa joylarga etkazish uchun yo'l bo'ylab suv omborlari mavjudGarchi Gang daryosi muqaddas joy hisoblanib, tarixiy, iqtisodiy va sayyohlik ahamiyatiga ega bo'lsa-da, Gang daryosi juda ifloslangan. Uning suvida qasddan yoki bilmagan holda yuvinadiganlar bu haqiqatdan bexabar. Ushbu daryodagi eng keng tarqalgan ifloslantiruvchi moddalar orasida quyidagilar mavjud:
Odamlarning chiqindilarni to'g'ri tashlay olmasliklari.
Uning asosiy irmoqlaridan birini ifloslantiradigan zavodlarga yaqin bo'lgan zavodlar, ifloslantiruvchi moddalar butun daryoni to'ldiradi.
Gidroelektr stantsiyalari chiqindilarni tashlaydi va ekotizimga yomon munosabatda bo'ladi.
Bayramlar va diniy marosimlar daryoga tashlangan jasadlarni to'kadi va ularning chiriganligi suvlarni ifloslantiradi.
1980-yillarda kimdir Gangni tozalash kampaniyasini boshladi, ammo odamlarning johilligi va diniy aqidaparastligi tufayli bu katta ta'sir ko'rsatmadi. 2014 yilda mavzu yana kuchliroq targ'ib qilindi, ammo u juda yaxshi natijalarni bermadi.
Gang daryosining Ifloslanish; daryolarga ta'sir qiladigan jiddiy muammo bo'lib, undan foydalanadigan odamlar va ularning suvlarida yashovchi organizmlarni xavf ostiga qo'yadi. Biroq, bu Gangga tahdid soladigan yagona omil emas, suv tanqisligi va noqonuniy qazib olish unga tahdid solmoqda. Biroz, ushbu havzaning chuqurligi 60 metrga yetdi, ammo endi u 10 metrga tushib ketdi. Ushbu muammoni hal qilish uchun burg'ulash va er osti suvlarini qazib olish ishlari olib borildi, ammo salbiy ta'sirlar hanuzgacha davom etmoqda.
Gang daryosining flora va faunasi; Gang daryosi havzasining qishloq xo'jaligi rivojlanishi tufayli deyarli barcha asl o'rmon o'simliklari yo'q bo'lib ketdi. Ko'rinib turibdiki, faqat Robusta Shorea yuqori qismida, Bombax ceiba esa pastki qismida qarshilik ko'rsata oldi. Odamlarning kuchli mavjudligi va bu hududdagi iqlimiy ta'sirlar ko'proq o'simliklarning rivojlanishiga to'sqinlik qiladi. Biroq, Gang deltasida, Sundarbanda zich mangrov zaxirasini topish mumkin.
Xuddi shu omillar, inson va iqlim sharoiti, suvning ifloslanishidan tashqari, Gangada hayvon turlarining mavjud bo'lishiga ham salbiy ta'sir ko'rsatmoqda.
Faqatgina Himoloy tog 'yonbag'irlari va Gang Deltasi nisbatan tinch hududlarga ega bo'lib, ular inson tomonidan juda ko'p bezovtalanmagan.
Tekislikning yuqori qismida hind karkidonlari, osiyolik fillar, bengal yo'lbarslari, hind sherlari, yalqovlar va bizonlar yashaydi. Hozirda hind bo'ri, qizil tulki va bengal tulki va oltin shoqol kabi turlarni uchratish mumkin.
Qushlar orasida qishda ko'chib o'tadigan keklik, xo'roz, qarg'a, yulduzcha va o'rdak bor. Yo'qolib ketish xavfi ostida bo'lgan hayvonlar orasida to'rt shoxli antilop, hindu bustard, kichkina bustard va Hindistondagi Gang daryosining milliy suv hayvonlari delfinlari mavjud.
Quyi zonaning faunasi yuqori zonaning faunasidan unchalik farq qilmaydi, buyuk hind tsiveti va silliq otter kabi turlar qo'shilgan bo'lsada. Bengal yo'lbarsi Gang deltasida qo'riqlanadigan. Uning suvlarida 350 ga yaqin baliq turlari borligi taxmin qilinmoqda.
Sudralib yuruvchilar orasida timsohlar eng ko'zga ko'ringan, masalan botqoq timsohlar va timsohlar; toshbaqalar, masalan, uch qatorli toshbaqa, hind qora toshbaqasi, ulkan Kantor toshbaqasi, hindistonning softshell toshbaqasi va boshqalar. Ko'rib turganingizdek, dunyodagi eng mashhur daryolardan biri butunlay ifloslangan va biologik xilma-xilligini yo'qotmoqda. Odamlar madaniyat yoki iqtisodiy rivojlanish orqali, tabiiy ekotizimlarga salbiy ta'sir ko'rsatadilar.
2-karta Hind-gang pasttekisligi ko’rinishi.

1-sxema Hind daryosi quyilgan joydan boshlab vaqt-vaqti bilan kema qatnaydi.