Мавзу: Халқаро савдонинг ривожланиш назариялари ва моделлари Халқаро савдонинг классик назариялари

MEРKAНTАЛИСTИK НAЗAРИЯ.
MУTЛAҚ УСTУНЛИK НAЗAРИЯСИ
НИСБИЙ УСTУНЛИK НAЗAРИЯСИ
ИШЛAБ ЧИҚAРИШ OMИЛЛAРИ
НИСБATИ НAЗAРИЯСИ

International trade classic theories.

Меркантилизм

(Tomas Mun (1571-1641)
Charles Davenant (1656-1714)
Jaen Baptiste Colbert (1619-1683)
Sir William Petty (1623-1687))
MEРKAНTИЛИСTЛAР ИҚTИСOДИЙ TИЗИMНИ УЧ TAРMOҚДAН ИБOРAT ДЕБ ҲИСОБЛАГАН
Қишлоқ хўжалиги тармоқлари
xoрижий кoлoниялaр
Ишлаб чиқариш

Меркантилистик мактаби намоёндалари миллий мавкени мустаҳкамлаш учун давлат куйидагиларни амалга ошириши керак деб хисоблайди:

ижобий савдо балансини ушлаб туриш
ижобий савдо колдигини таъминлаш максадида экспортни купайтириш ва импортни кискартириш учун ташки савдони тарифлар, квоталар ва савдо сиёсатининг бошка дастаклари ёрдамида тартибга солиш;
четга хом-ашё олиб чиқишни кескин чегаралаш ёки таъқиқлаш, мамлакатда казиб олинмайдиган хомашёларни четдан божларсиз импорт қилишга рухсат бериш
колонияларнинг метрополиядан ташкари барча бошка мамлакатлар билан хар кандай савдосини таъкиклаш

Инглиз иқтисодчиси Давид Хьюм “нарх-олтин-оқимлар”

Меркантилизм
Давид Хьюм
пул таклифининг ортиши, иш ҳақи ва нархларнинг кўтарилиши
Мутлоқ устунлик назарияси — мамлакатлар ўзлари энг кам харажатлар билан ишлаб чиқарадиган (ишлаб чиқаришда мутлақ устунликка эга бўлган) товарларни экспорт қилади ва бошқа мамлакатларда энг кам харажатлар билан ишлаб чиқариладиган (ишлаб чиқаришда савдо ҳамкорлари мутлақ устунликка эга бўлган) товарларни импорт қилади.
Меркантилистларга кескин зарба берган иқтисодчилардан бири Адам Смит бўлди. Адам Смит миллат бойлиги тўпланган олтин миқдорига эмас, балки мамлакатнинг пировард товар ва хизматлар ишлаб чиқара олиш қобилиятига кўпрок боғлиқлигини аниқ-равшан асослаб берди.

МУТЛОҚ УСТУНЛИК НАЗАРИЯСИ
Адам Смитнинг ташқи савдо сиёсати бир қанча фаразларга асосланган. У қуйидагиларни аксиома сифатида қабул қилади:
Меҳнат ягона ишлаб чиқариш омили
Тўлик бандликка эришилган, яъни барча мавжуд ресурслардан товар ишлаб чиқаришда фойдаланилади;
Халқаро савдода икки мамлакат иштирок этади, бу мамлакатлар икки хил товар билан ўзаро савдо олиб боради;
Ишлаб чиқариш харажатлари доимий, уларнинг камайиши товарга булган талабни купайтиради;
Бир товарнинг нархи иккинчи товарни ишлаб чиқаришга сарфланган меҳнат билан ифодаланган;
Товарни бир мамлакатдан иккинчисига ташиш бўйича транспорт харажатлари нолга тенг;
Ташки савдо чеклашлар ва регламентациялардан холи.
Ҳукумат ташки савдога аралашмаслиги, очик бозорлар режими ва эркин савдони куллаб-кувватлаши керак;
Миллатлар, хусусий шахслар ҳам ўзлари устунликка эга бўлган товарларни ишлаб чиқаришга ихтисослашиши ва бу товарларни ишлаб чикарилишида бошка мамлакатлар устунликка эга булган товарларга айирбошлаш асосида савдо килиши керак;
Ташки савдо бозорни мамлакат сархадларидан ташкарига кенгайтириш оркали меҳнат самарадорлигини ривожлантиришни рагбатлантиради;
Экспорт мамлакат иқтисодиёти учун ижобий омил саналади, зеро у мамлакат ичкарисида сотиш имконияти булмаган ортикча товарларни сотиш имкониятини беради