Mavzu: Gruntlarning mexanik xossalari reja

^ Gruntning gazli qismi. Grunt tarkibida ikki xil - erkin va qamralgan gazlar mavjud bo’ladi. Birinchi xil gaz (havo) bosimi, atmosfera bosimiga monand bo’lgani uchun, gruntning xossalariga sezilarli ta‘sir ko’rsatmaydi.

Qamralgan gaz bosimi uning atrofini o’rab turuvchi suv bosimiga teng bo’ladi. Bu gaz gruntning zichlanishida qo’shimcha elastiklik xususiyatini vujudga keltiradi, shuningdek uning tanasidan o’tadigan suvning sizish (filtratsiya) tezligini kamaytiradi.

^ 1.5. Gruntlarning tuzilishi

Gruntlarning tuzilishi ularning tashkil topish sharoitlari va keyingi davr o’zgarishlari jarayonlariga bog’liqdir. Gruntlarning tuzilishini baholashda shuningdek, grunt mineral zarrachalarining o’lchamlari va shakli ham katta ahamiyat kasb etadi.

Cho’kindi turkumdagi gruntlarda uch xil: donador, po’kaksimon va zanjirsimon shakldagi tuzilishlar bir-biridan farqlanadi.

1.3–rasm. Gruntlar tuzilishining asosiy turlari: a – donador;

b – po’kaksimon; c – zanjirsimon

Donador tuzilish (1.3–rasm, a) sochiluvchan (qumli, shag’alli, toshli) gruntlarga xos bo’lib, zarrachalarining o’zaro joylashuvi ularning hosil bo’lish sharoitiga bog’liqdir. Shuning uchun ular o’ta g’ovak va hatto zichlangan holatda ham bo’lishi mumkin.

Po’kaksimon tuzilish (1.3–rasm, b) gilli gruntlarga xosdir. Gil zarrachalari sirtida elektr muvozanati saqlangani uchun, ular birlamchi holatda qanday joylashgan bo’lsa, suvda cho’kish sharoitida ham shu holatni saqlaydi.

Zanjirsimon tuzilish (1.3–rasm, c) yengil va kichik zarrachalarning suvda cho’kishidan hosil bo’ladi. Bu zarrachalar suvda uzoq vaqt muallaq holda turib qolib, o’zaro birikishi natijasida to’p-to’p bo’lib cho’kadi.