Mavzu: Globallashuv sharoitida transmilliy korporatsiyalar

Mavzu:Globallashuv sharoitida transmilliy korporatsiyalar

Reja:

• Transmilliy korporatsiyalarning mohiyati, belgilari va turlari.
• Transmilliylashuv indeksi va uni hisoblash uslubi. Transmilliy korporatsiyalarning xalqaro reytingi.
• Transmilliy korporatsiyalarning jahon iqtisodiyoti globallashuvidagi o’rni.
• Transmilliy korporatsiyalarning boshqaruv tizimi va xorijiy filiallari. Jahon iqtisodiyotida xalqaro kapitalni taqsimlash va qayta taqsimlashda xalqaro korporatsiyalarning o’rni.
• Xalqaro korporatsiyalar. Millatlararo korporatsiyalar. Transmilliy korporatsyalarning mintaqaviy va tarmoq tarkibi, holati, rivojlanish tendentsiyalari.

Transmilliy korporatsiya (TMK) — xorijiy aktivlarga ega bo‘lgan, operatsiyalarining kamida 1/4 qismini mamlakat tashqarisida, o‘zi ro‘yxatga olingan chet mamlakatda amalga oshiradigan yirik korporatsiya. Tashkiliy jihatdan bosh kompaniya asosiy kapitalining sho‘‘ba korxonalar kapitalida qatnashuvi tamoyiliga asoslanadi. TMK ishlab chiqarish. ni uzluksiz o‘stirish hamda integratsiyalashuv siyosati, firma, kompaniyalarning bir maqsadni ko‘zlab qo‘shilishi (qo‘shilish, sotib olish, moliyaishlab chiqarish. guruhlarni tashkil qilish) hisobiga paydo bo‘ladi. Ixtisoslashuviga ko‘ra, sanoat, xizmat ko‘rsatish, savdosotiq, bank, sug‘urta va b. tarmoqdarda faoliyat olib boradi.

Transmilliy korporatsiyalar xalqaro maydonda ilmiy-tadqiqot ishlari va kapitallar rivoji bo‘yicha siyosiy dinamika vazifasini o‘taydi. Masalan, «Elektrolyuks» transmilliy korporatsiyasini olaylik. U ayni paytda dunyo bozoridagi maishiy elektro mahsulotlar va sanoat texnologiyasining 25 %ini o‘z qo‘lida ushlab turibdi. 1912-yilda tashkil etilgan bu shved kompaniyasi XX asrning 20–yillardayoq Astraliya va Yangi Zerlandiya bozorini o‘z mahsuloti bilan egallab olgandi. So‘nggi o‘n yilda esa «Elektrolyuks» «Uayt Konsolideyted» kompaniyasini, AQSHda esa maishiy texnika ishlab chiqaradigan «Vestingauz», «Gibson» kompaniyasini, shuningdek, yirik elektr tovarlari ishlab chiqaradigan «Zanussi» (Italiya va barcha janubiy Yevropada mavjud) hamda elektr tovarlari ishlab chiqaradigan «AEG» (Germaniyada) kompaniyalarini o‘ziga qo‘shib oldi.