Mavzu: Global energetik muommolarning kelib chiqish sabalari va uni xal etish yo’nalishlari Mundarija Kirish I bob. Global energetik muommolar haqida umumiy ma’lumotlar va kelib chiqish sabalari

1.2. Global energetik muommolarning kelib chiqish sabablari
Mahalliy energetika inqirozlari hatto sanoatdan oldingi davrda ham, masalan, 18-asrda Angliyada paydo bo'lgan. o'rmon resurslarining kamayishi va ko'mirga o'tish tufayli. Biroq, global muammo sifatida energiya resurslarining etishmasligi 1970-yillarda o'zini namoyon qildi . birinchi energiya inqirozi davrida. Bu neft narxining keskin o'sishida ( 1972-1981 yillarda 14,5 baravarga ) namoyon bo'ldi. Bu esa jahon iqtisodiyoti uchun jiddiy qiyinchiliklarni keltirib chiqardi. O'sha davrdagi ko'plab qiyinchiliklar bartaraf etilgan bo'lsa-da, yoqilg'i-energetika bilan ta'minlash global muammosi bugungi kunda ham dolzarbdir.
Biluvchilar-geograflar klubi. Ko'p yillar davomida neft eng arzon va eng qulay yoqilg'i turi bo'lib qoldi. Arzonligi tufayli energiya narxi uzoq vaqt davomida o'zgarmadi, garchi uning iste'moli juda tez oshdi. Neft ishlab chiqaruvchi arab davlatlari o‘z huquqlari uchun kurashda neftdan siyosiy qurol sifatida foydalandilar va uning narxini keskin oshirdilar. Shunday qilib, energiya inqirozining asosi nafaqat iqtisodiy, balki siyosiy edi. Inqiroz arzon energiya manbalari davrini tugatdi.
Energetika muammosi dunyodagi eng keskin muammolardan biri bo'lib qolmoqda. Bu ikkita asosiy omilga bog'liq. Birinchidan, bu rivojlangan va bir qator rivojlanayotgan mamlakatlarda energiyani ko'p talab qiluvchi sanoatning yuqori rivojlanish sur'atlari bilan qayta tiklanmaydigan energiya resurslari (neft, gaz, ko'mir) zahiralari o'rtasidagi tafovutdir. Ikkinchidan, bu yoqilg'i-energetika balansining an'anaviy tuzilishini saqlab qolgan holda energetika rivojlanishining salbiy ekologik oqibatlarining o'sishi va unda ifloslantiruvchi energiya turlarining ustunligi.
Insoniyat tarixi davomida biz yangi texnologiyalarning paydo bo'lishi bilan bog'liq energiya iste'molining doimiy o'sishiga guvoh bo'ldik. 17-asrning o'rtalariga qadar biomassa / yog'och asosan qayta tiklanadigan resurs bo'lgan energiya tashuvchisi sifatida ishlatilgan (u Yerga keladigan quyosh energiyasi tufayli biosferada tiklanadi). Sanoat davrining boshlanishi bilan umumiy aholi sonining ko'payishi, "energiya portlashi" sodir bo'ladi va 19-asrning oxiriga kelib, ko'mir asosiy energiya tashuvchisiga, 20-asrda esa neft va gazga aylanadi.
Tugallanadigan resurslarning asosiy xususiyatlarini ko'rib chiqing, ular tufayli ular juda katta rol o'ynaydi. Neft yuqori sof energiyaga ega va uni tashish nisbatan oson. Bundan tashqari, nisbatan arzon va ko'p funktsiyali yoqilg'i bo'lib, u elektr energiyasini ishlab chiqarishda, isitish, isitish uchun ishlatilishi mumkin va transport energiya tashuvchisi sifatida yoqilishi mumkin. Neft asosida aholi va ishlab chiqarish uchun ko'plab tovarlar ishlab chiqariladi, bu esa uni qimmatli kimyoviy xom ashyoga aylantiradi. Tabiiy gaz deyarli bir xil qimmatli xususiyatlarga ega, shu bilan birga u havoni kamroq darajada ifloslantiradi. Ko'mirning qimmatli xususiyatlari shundan iboratki, uning yonishi yuqori haroratli issiqlik va elektr energiyasini eng arzon usulda olish imkonini beradi. Atrof-muhit nuqtai nazaridan, atom energiyasi eng maqbul, bu ham yuqori quvvat va arzon narxga ega. Bugungi kunda yoqilg‘i-energetika resurslarining tanqisligi yoki ularning yetarli darajada ta’minlanishi iqtisodiyotning rivojlanish sur’atlariga katta darajada ta’sir ko‘rsatmoqda.⁵
Qayta tiklanmaydigan resurslar tushunchasi va ularning asosiy roli - eng foydali va qulay energiya tashuvchilari bilan shug'ullanib, keling, ushbu resurslarni rivojlantirish va ulardan foydalanish tendentsiyalariga o'tamiz.