Mavzu: gazmotor kompressorlarni turlarini tanlash va hisoblash

12 – rasm. Gazni drossellash jarayoni diagrammasi.

12.1 – rasm. Joul – Tomson effektiga bosim va haroratning bog‘liqligi.


12.1. “Turbodetander”


DETANDER (франц. detendre - kuchsizlantirish)– gazni sovitish uchun mo‘ljallangan mashina. Detanderda gazni sovitish jarayoni uni kengaytirish hisobiga amalga oshadi. Porshenli detanderda qisilgan gazning potensial energiyasi porshenni silindr ichida harakatlantiradigan ishga aylanadi, gaz kengayib soviydi. Bunday detander asosan yuqori va o‘rtacha bosimli sovitish qurilmalarida ishlatiladi. Turbodetander uzluksiz ishlaydigan kurakli mashina. Unda gaz oqimi soplo(qo‘zg‘almas yo‘naltiruvchi kanal)lar va rotorning aylanib turuvchi kurakli kanallar tizimi orqali o‘tadi. Shunda gazning potensial energiyasi kinetik energiyaga hamda mexanik ishga aylanadi, natijada gaz soviydi.
Bunday detanderlar gaz oqimining yo‘nalishi bo‘yicha markazga intiluvchi, markazdan qochuvchi va o‘q bo‘ylab yo‘naluvchi xillarga bo‘linadi. Soplolarda gazning kengayish darajasiga qarab, faol (aktiv) va sust (passiv), gazning kengayish pog‘onalari soniga ko‘ra bir va ikki pog‘onali detanderga bo‘linadi. Bir pog‘onali, markazga intiluvchi reaktiv detander ko‘proq qo‘llaniladi. Turbodetanderlar past, o‘rta va yuqori bosimli sovitish qurilmalarida ishlatiladi. Detanderlar gazlarni suyultirish qurilmalari, refrijeratorlar, havoni konditsirlash (meyorlash) qurilmalari va b.da qo‘llaniladi.
Turbodetander Rossiya, AQSH kabi yirik davlatlarda ishlab chiqariladi. Hozirgi vaqtda “Sho‘rtanneftgaz” USHK da propan – butan olish qurilmasida ishlatilmoqda. Turbodetander agregati berilagan gaz bo‘yicha ishlab chiqarish quvvati 3,0-9,0 mln. m³/kun yoki 3,0 mlrd. m³/yil. Detanderning valiga gaz kelib urilishi hisobiga val 1 daqiqada 9000 – 12500 marta aylanishi va detander bosimining qisqarib kengayishi hisobiga gazning harorati (minus) – 20 - - 25⁰C gacha tushadi va gaz tarkibidagi suyuq uglevodorodlar butkul ajraladi.