Mavzu: Gap. Gap haqida umumiy ma`lumot



Download 88,29 Kb.
bet14/14
Sana20.02.2021
Hajmi88,29 Kb.
#59572
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14
Bog'liq
Mavzu- Gap. Gap haqida umumiy ma`lumot

1-bosqich: tashkiliy qism.

Davomatni aniqlash

Xotira mashqi

5

2-bosqich: Refleksiya. Ehtiyojlarni aniqlash

Mavzu bo‘yicha savol-javob orqali tinglovchilarning ushbu mavzuga tayyorligi va ehtiyojlari aniqlanadi

savol-javob

10

3-bosqich:

Mavzu bayoni


Mavzuni reja asosida yoritish:

Kesim va uning ifodalanishi

Kesimning turlari

Fe’l kesim va ot kesim

Sodda kesim va murakkab kesim


Slaydlar asosida kichik ma’ruza.

Aqliy hujum

O‘zaro tajriba almashish

10

10



10

5


4-bosqich:

Mustahkamlash:


Kurs tinglovcilariga kesim va uning turlari haqida chuqur ma’lumot berishda interfaol o‘yinlar va zamonaviy o‘qitish metodlardan foydalaniladi

Guruhlarda ishlash.

10

5-босқич: Baholash.

Dars yakuni

Xulosa (savol-javob, fikr mulohazalar va takliflar)



Guruhlarni baholash

Savol-javob



10
5

6-bosqich: Mustaqil bajarish uchun topshiriqlar (uyga vazifa)

Mavzuga oid savollar

Tegishli adabiyotlar tavsiya qilinadi.



Og‘zaki



5




Nazariy mashg‘ulotning borishi:

1-bosqich: O‘qituvchi mavzuni tanishtiradi. Mashg‘ulotga zarur bo‘lgan jihozlar bilan ta’minlash

2-bosqich: Tinglovchilarning mavzuga oid bilimlari va ehtyojlarini aniqlash maqsadida og‘zaki savol-javob o‘tkaziladi/

3-босқич. Mavzuni reja asosida yoritish:

Slaydlar yordamida kichik ma’ruza., o‘quvchilarning nutqini o‘stirishning eng muhim vazifalardan biri ekanligi. Pedagog faoliyati birinchi navbatda shaxs imkoniyatlarini ro‘yobga chiqarishdan iboratligi, uning bilim va malakalarini vatan ravnaqi va taraqqiyoti uchun yo‘naltirishga qaratilishi.

Kesim va uning ifodalanishi

Kesimning turlari

Fe’l kesim va ot kesim

Sodda kesim va murakkab kesim



4-bosqich: Mustahkamlash: Kurs tinglovcilariga kesim va uning turlari haqida chuqur ma’lumot berishda interfaol o‘yinlar va zamonaviy o‘qitish metodlardan foydalaniladi. Guruhlarda ishlash.

5-bosqich: Savol – javob asosida o‘qituvchining mavzuni mustahkamlash bo‘yicha xulosasi bayon qilinadi

6-bosqich: O‘qituvchi mashg‘ulot yakunida umumiy xulosalar bildiradi va adabiyotlar tavsiya qiladi.

Kesim va uning ifodalanishi

Eski darsliklarda : “ Ega haqidagi xabarni bildirib , unga grammatik tobe bo‘lgan bo‘lak kesim deyiladi “ ,-deyilgan . Aslida , kesim gap markazi bo‘lib , u tasdiq-inkor , zamon , mayl , shaxs-son ma`nolarini ifodalab keladi , hukmni ifodalaydi va gapning boshqa bo‘laklarini o‘z atrofida birlashtiradi .

Gapni yuzaga keltirish , fikrni ifodalash jihatdan kesimning gapdagi ahamiyati juda katta . U hukmni ifodalovchi , gaplikning asosiy belgilarini ko‘rsatuvchi eng muhim bo‘lakdir . Gapda ega ham , ikkinchi darajali bo‘laklar ham (to‘ldiruvchi , hol , aniqlovchi ) bevosita yoki bilvosita kesimga bog‘lanadi .

Ega , to‘ldiruvchi , hol kesimga bevosita , ya`ni to‘g‘ridan to‘g‘ri bog‘lanadi .



M : Dehqonning gaplari Luqmonga qattiq ta`sir qildi .

1) gaplari (ega ) ta`sir qildi 2) qattiq (hol ) ta`sir qildi

3) dehqonning (aniqlovchi) gaplari 4) Luqmonga (to‘ldiruvchi ) ta`sir qildi

Kesim nima qildi ? nima qilyapti ? nima qiladi ? nima ? kim? nechanchi ? qanday ?



nechta ? kabi so‘roqlarga javob bo‘ladi .

M: Dehqonlar dalada ishlayapti . - nima qilyapti ? Mashina joyidan qo‘zg‘aldi .-

( nima qildi ? ) , Otam – shifokor . – kim ? Hayot go‘zal .- qanday ?

66

Kesim qaysi turkum so‘zlari bilan ifodalanishiga ko‘ra ikki xil bo‘ladi :



1) ot kesim ; 2) fe`l kesim .

Kesim tuzilishiga ko‘ra ham ikki xil : sodda kesim va murakkab kesim .


Kesimning turlari
Tuzilishiga ko‘ra Ifodalanishiga ko‘ra

sodda kesim murakkab kesim ot kesim fe`l kesim

sodda ot-kesim sodda fe`l -kesim

murakkab ot-kesim murakkab fe`l -kesim


Fe`l kesim va ot kesim

Fe`l kesim - fe`l va uning sifatdosh , ravishdosh formalari bilan ifodalangan kesim .

Fe`l-kesim quyidagi ko‘rinishlarga ega :

a) sof fe`l kesimlar : Gullar ochildi . Atrof yashnadi . Bolalar o‘ynayapti;

b) ravishdosh bilan ifodalangan kesim : Motor gurillab , mashina oldinga intildi ;

d) sifatdosh bilan ifodalangan kesim : It xurar – karvon o‘tar . Gullar ochilgan .

Ot kesim – fe`ldan boshqa so‘z turkumlari , shuningdek , fe`lning harakat nomi shakli

bilan ifodalangan kesim . Ot –kesimlar quyidagicha ifodalanadi :

a) ot bilan : Onam – o‘qituvchi . Bular o‘quvchi . Men sening o‘g‘lingman . Oyoq

yugurgisi - oshga , til yugurgisi – boshga .

b) sifat bilan : Atrof charag‘on . Tabiat go‘zal . Usti yaltiroq , ichi qaltiroq .

d) son bilan : Birniki mingga , mingniki tumanga .U sinfda birinchi .Hammasi o‘nta .

e) olmosh bilan : Sen kimsan ? Istagim – shu . Aybdor sizsiz .

f) ravish bilan : Ishchi kuchi ozmi ? Talabgorlar ko‘p .

g) modal so‘z bilan : Issiq ovqat bormi ? Bularning insofi yo‘q . Kitob menga kerak .

h) harakat nomi bilan : Maqsadim – o‘qish . Yashamoq –kurashmoq .

i) undov va taqlid so‘zlar bilan : Orqada qolganlarning holiga voy . Yaprpqlar

shildir-shildir . Otning quloqlari ding edi .
Sodda kesim va murakkab kesim

Kesimlar tuzilishiga ko‘ra ikki xil bo‘ladi : sodda kesim va murakkab kesim .



Sodda kesim – birgina so‘z bilan ifodalangan kesim . M: Mard maydonda bilinar . Paxta va tilladan yurt bezandi . Opam Tinglovchi . Ishlar ko‘p . Havo issiq .

Murakkab kesim – ikki va undan ortiq so‘z bilan ifodalangan kesim . M: Odamlar tarqala boshladi . Uchrashuv qiziqarli bo‘ldi . To‘garak mashg‘ulotlari haftada bir marta o‘tadigan bo‘ldi . Bizda odat mana shu edi . Mehnatning noni shirin bo‘ladi . Bu kitobni o‘qib chiqdim . Vazifani puxta bajarish kerak .

Esda saqlang . Tarkibida ko‘makchi fe`l va bog‘lamalar (-dir bundan mustasno ) ishtirok etgan kesim murakkab kesim sanaladi . Bog‘lama sodda ot-kesimni murakkab ot-kesimga aylantiradi . M:

Sodda ot kesim Murakkab ot kesim

Birovni qarg‘ash gunoh . Birovni qarg‘ash gunoh sanaladi .

Bugun havo issiq . Bugun havo issiq bo‘ldi .

Otasi - shifokor . Otasi shifokor ekan .

Biz ham boramiz . Biz ham borishimiz kerak .

Foydalanilgan adabiyotlar:



Test savollari:

Hosilimiz mo‘l bo‘lsa uyimiz donga to‘lsa, turmushimiz bo‘lar farovon. Murakkab qo‘shma gapning qaysi turiga kiradi?

A) bir necha bosh gapli murakkab qo‘shma gap.

B) qismlari uyushgan murakkab qo‘shma gap

S) aralash murakkab qo‘shma gap

D) to‘g‘ri javob yo‘q


Shuni unutmangki siz kelajagimiz va butun umidimiz sizlardan. Ushbu gap murakkab qo‘shma gapning qaysi turiga kiradi?

A) qismlari uyushgan murakkab qo‘shma gap

B) aralash murakkab qo‘shma gap

S) bog‘lovchisoz qo‘shma gap

D) a va b javoblar to‘g‘ri
Kimning qalbi pok bo‘lsa, uning ishlari o‘z-o‘zidan uyishib ketaveradi, hamma unga madadkor bo‘ladi. Murakkab qo‘shma gapning qaysi turiga kirishini aniqlang.

A) qismlari uyushgan murakkab qo‘shma gap

B) bir necha bosh gapli murakkab qo‘shma gap.

S) bir necha ergash gapli murakkab qo‘shma gap.

D) barcha javoblar to‘g‘ri
Turli bog‘lovchi vositalar yordami bilan o‘zaro bog‘langan uch va undan ortiq gaplarning bir butunligi qanday gap sanaladi?

A) ergashgan qo‘shma gap

B) bog‘langan qo‘shma gap

S) bog‘lovchisiz qo‘shma gap

D) murakkab qo‘shma gap
Bog‘lovchisiz qo‘shma gapni aniqlang?

A) Shunday odamlar borki kelajagini oldindan bashorat qila oladi

B) Suv keldi cho‘llarda hayot boshlandi

S) Ravshanlik tilning asosiy fazilatidir

D) Erta eksang, erta o‘rasan
Bog‘lovchisiz qo‘shma gap qismlarini yozuvda ajratish uchun qanday tinish belgilari ishlatiladi?

vergul


tire

2 nuqta, nuqtali vergul

Javoblar to‘g‘ri
Qo‘shma gaplar necha turli bo‘ladi?

A) 2


B) 3

S) 4


D) 5
Matndagi tinish belgilaridan keyin qanday bog‘lovchi vositalarni qo‘llash mumkin?

Aqling bo‘lsa, biron narsani o‘rgan, . . . . o‘quvsiz aql ko‘ylaksiz tana, yoinki beqiyofa odamdir, . . . . ilmni aqlning yuzb deyishadi-ku.

A) shuning uchun, go‘yo

B) yoki, balki

S) chunki, axir

D) lekin, xatto


Qaysi qatorda qo‘shma gap berilmagan?

A) Ilm inson ro‘zin ochar, qulog‘in ochar, fan miyaga idrok bilan yorug‘lik sochar

B) Bilim o‘z sohibini qashshoq qilmaydigan bitmas-tuiganmas boylikdir, o‘g‘ri va qalloblar uni hech o‘g‘irlab ololmaydilar.

S) Inson tanasidagi sog‘lom aql, eng kichik vujudda jamumjam bo‘lgan beqiyos buyuklikdir

D) Aql bu – yolqinlanuvchi oyna, nur taratadi-yu, o‘zi muzdek qolaveradi.
Tarkibida uch va undan ortiq sodda gaplar ishtirok etgan qo‘shma gaplar qanday qo‘shma gaplar deyiladi?

A) bog‘langan qo‘shma gap

B) ergashgan qo‘shma gap

S) bog‘lovchisiz qo‘shma gap



D) murakkab qo‘shma gap
Download 88,29 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish