Mavzu: Fuqarolik huquqida Fuqarolik huquqiy munosabatlar

Fuqarolik huquqlarini himoya qilish tartibi ham umumiy va maxsus tartibga bo`linadi. Fuqarolik huquqlarini himoya qilishning umumiy tartibi sud va xo`jalik sudi orqali himoya qilishdan, shuningdek fuqaroni o`z huquqlarini o`zi himoya qilishdan iborat bo`ladi. FKning 10-moddasiga asosan buzilgan fuqarolik huquqlari protsessual qonunlarda yoki shartnomada belgilab qo`yilganidek, ishlar qaysi sudlovga taalluqli bo`lishiga qarab, sud, xo`jalik sudi yoki xolislar sudi tomonidan himoya qilinadi.

Qonunda nazarda tutilgan hollardagina fuqarolik huquqlari ma'muriy tartibda himoya qilinadi. Ma'muriy tartibda qabul qilingan qaror ustidan sudga shikoyat qilish mumkin (FKning 10-moddasi 2-bandi).

Shaxsning o`zi tomonidan ham fuqarolik huquqlarini himoya qilishga yo`l qo`yiladi. Biroq bunda himoya ma'lum shartlar asosida amalga oshirilmog`i lozim. Ular FKning 13-moddasida nazarda tutilgan. Unga asosan shaxsning o`zi tomonidan fuqarolik huquqlarini himoya qilish usullari huquqni buzish darajasi bilan baravar bo`lishi hamda huquqni buzishga yo`l qo`yish uchun zarur harakatlar doirasidan chiqib ketmasligi lozim. Masalan, iste'molchi o`ziga sotilgan nuqsonli tovarni ushlab qolib, yetkazilgan zarar va neustoyka to`lanmaguncha qaytarib bermaslikka haqli bo`ladi¹.

Fuqarolik huquqlarini himoya qilishning maxsus tartibi faqat qonun yoki boshqa normativ hujjatlarda maxsus ko`rsatma bo`lgan taqdirdagina qo`llanilishi mumkin. Himoya qilishning maxsus tartibi quyidagichadir: fuqarolik huquqlarini himoya qilish qonunlar bilan belgilangan hollarda va tartibda kasaba uyushma tashkilotlari tomonidan ham amalga oshiriladi.

O`rtoqlik sudlari O`zbekiston Respublikasi “O`rtoqlik sudlari to`g`risida”gi nizomda ko`rsatilgan fuqarolik ishlarini ko`rib, hal qiladi.

Fuqaro va tashkilotlarning sha'ni va qadr-qimmatini himoya qilish sud tartibida amalga oshiriladi. Ba'zi hollarda, agar fuqaroning sha'niga dog` tushiradigan va qadr-qimmatini pastga uradigan ma'lumotlar shaxsning turar joy yoki ishlash joyida birinchi marta sodir etilgan bo`lsa, jabrlangan shaxsning huquqi turar joy yoki ishxonasidagi o`rtoqlik sudi tomonidan himoya qilinishi mumkin.