Mavzu: fudbol o'yini mundarija

2.2. Fútbol millionlar nigohida
Jahon sportining millionlarcha ishqibozlariga ega bo'lgan fútbol bugungi kunda
dunyoning hamma mintaqalarni egalladi. Fútbol sport turi qadimiy bo'lib, uning
mashhurligi shundaki, fiitbol jangovar harakatlar usulida shakllanib, jismoniy
baquwatlik, tez ilg'ash, harakat tezligini muntazam to'xtovsiz davom ettirish, raqibga yuzma-yuz borish, uni ixtiyoridagi narsani qupollik qilmasdan, raqibga tan jarohati yetkazmasdan, harakat tezligini pasaytirmasdan undan tortib olish o'yinidir. O'z navbatida, ixtiyoridagi narsani oyoq orqali mo'ljalga olib, nishonga puxta zarb berish orqali egallash, uzoq masofani bir joydan turib raqibni mag'lubiyatga uchratish yoki yaqin masofada turib raqibni loi qoldirib g'alabani ta’minlash. Fútbol turlari qadimiy O'rta Osiyoda ilk bor shakllangan sport turlaridan biri bo'lib, dastlab, qo'l bilan muloqtiriladigan mol terisidan tayyorlangan, dumaloq shakldagi jismoniy kuchni sinab ko'rish maqsadida tayyorlangan buyum bo'lgan. Keyinchalik ot vositasida sport turi sifatida ko'pkari usulida uloq o'yinlari musobaqalarida ishlatish uchun tayyor holga keltirilgan charmdan iborat dumaloq jism bilan o'ynaladigan sport turi paydo bo'ldi.
Ot ustida qo'lda maxsus tayoq olinib, to'p o'sha tayoq vositasida harakatga
keltirilgan. Keyinchalik ilk o‘rta asrlarda to‘p o‘yin usuli oyoq vositasi orqali amalga oshiriladigan boidi.
0 ‘rta Osiyoga islomning kirib kelishi natijasida ftitbol turi man etildi. Faqatgina
1920 yildan boshlab 0 ‘zbekistonda fiitbol yana o‘z mavqeini tikladi. 1950 yillardan boshlab mamlakatimizda fijtbol musobaqalari sport turi sifatida ommalashib bordi.
Jahon mamlakatlari futboini millionlar o‘yiniga aylantirish uchun butun choratadbirlarni ishga solib, uni “sport qiroli” darajasiga ko'tardi. Natijada futbol
0‘yinchilarni tayyorlash davlat darajasidagi asosiy siyosatga aylandi. Millionlab
yoshlar futbol qiroli boiish orzusi bilan o‘zining butun kuch-g‘ayrafini sarflashga
o‘tdi. Futbol davlatlar, ya’ni millatlar taqdirini hal qiluvchi vositaga aylanib, jahon
mamlakatlari yangi futbol yulduzlarini kashf etib, futbol sport maktablariga asos
solindi. Dunyoda mashhur Angliya, Germaniya, Fransiya, Italiya, Ispaniya futbol sport maktablari bilan raqobatlashadigan Braziliya, Argentina, Yaponiya, Koreya, Eron, Rossiya, Turkiya fiitbol sport maktablari shakllandi va raqobatga chiqdi. Futbol raqobat, chinakam raqiblar sport o‘yiniga aylandi.
Futbol tarixini o‘rganib chiqadigan boisak, shunga amin boiamizki, o‘tkazilgan har
bir futbol musobaqasi cheksiz yangi ñitbol qonun-qoidalarining paydo boiishigashartsharoit yaratib bermoqda. Futbol musobaqalari qo‘yidagi mamlakatlarda o‘zini namoyon qildi. Jumladan, 1900 yil 14 may-28 oktyabr - Parij (Fransiya)da o'tkazilgan II yozgi Olimpiada o‘yinlarida futbol olimpiya sport turlari qatoridan joy oldi.
Jahon futbolini ommalashtirish maqsadida futbol o‘yinlariga oid yangi qonunqoidalar yaratildi. Dunyo fiitboli yangi shaharlarni, mamlakatlarni, futbol
0‘yinchilarni ixtiro qildi. Futbol jamoalari musobaqalarda sinovlardao‘fib, yangi o‘yin strategiyasini ishlab chiqdi. Futbol ternerlari o‘z ma’suliyatlarni cheksiz oshirish uslubiyotini yaratdi. Natijada 1951 yil - Osiyo o‘yinlari sport musobaqasi ilk marta Yangi Dexli (Hindiston)da o‘tkazildi. U har 4 yilda bir marta o‘tkaziladi. Os\yo o‘yinlari o‘tkazilgan shahar (mamlakat)lar va unda flitboldan chiqqan milliy jamoalar: 1. 1951. Yangi Dehli (Hindiston) [mezbon] - (Hindiston) [g‘olib].
2. Manila (Filippin) - Xitoy.
3. 1958. Tokio (Yaponiya) - Xitôy.
4. Jakarta (Indoneziya) - Hindiston.
5. 1966. Bangkok (Tailand)-Iroq.
6. 1970. Bangkok (Tailand) - Janubiy Koreya.
7. 1974. Tehron (Eron) - Hindiston.
8. 1978. Bangkok (Tailand) - Janubiy Koreya.
9. 1982. Yangi Dexdiston) - Iroq.
10.1986. Seul (Janubiy Koreya) - Janubiy Koreya.
11. Pekin (Xitoy) - Eron.
12. 1994. Xirosima (Yaponiya) - 0 ‘zbekistan.
13. Bangkok (Tailand) - Eron.
14. 2002. Pusan (Janubiy Koreya) - Polestin
15. 2006. Doxa (Qatar) - Qatar.
16. 2010. Guanchjou (Xitoy) - Yaponiya
17. 2014. Inchxon (Janubiy Koreya) - Janubiy Koreya.
18. 2019. Xanoy-Pekin
Fútbol o‘yinlari jahon miqyosini egallab borishi tufayli, yangi fútbol uyushmalari,
tashkilotlari shakllanib, futbolning nufuzi yanada oshib bordi. Xalqaro fútbol
o‘yinilarni tashkil qilish va nazoratga olish bo‘yicha Osiyo qit’asida o‘yinlarni yangi talablar asosida tashkil qilish maqsadida 1954 yil 8 may Osiyo Fútbol Konfederatsiyasi (OFK) tashkil kilindi. Qarorgohi Malayziya poytaxti Kuala-Lumpurda joylashgan.
OFK tarkibiga Osiyo qit’asidan 46 davlat va Avstraliya a’zo. Konfederatsiya geografik va etnomadaniy jihatdan 5 mintaqaga boiinadi. Ushbu tashkilotga 0 ‘zbekiston 1992 yilda OFKga a’zo bo‘ldi hamda Markaziy Osiyo mintakasi tarkibiga kirdi. Rasmiy tillari - ingliz, arab, xitoy, koreys, rus, fors, yapon. OFK fútbol bo‘yicha har to‘rt yilda Osiyo chempionatini hamda klublar o‘rtasida har yili Osiyo chempioniari ligasi, OFK kubogi, OFK prezidenta Ijubc^i (2005 - 2014) musobaqalarini o‘tkazalib kelmoqda.
Jahon futbolini shuhrat topishi albatta uning shaki va mazmunini tashkil etuvchi
qonun-qoidalarga amal qiluvchi o'yinchilarga bog‘liqdir. Fútbol qiroli bo‘lish esa har bir yosh yigitning orzu umidiga aylanib bordi. Albatta, har bir o‘yinchi o‘zining tug‘ma qobiliyat, jismoniy tayyorgarligi, mashg'ulotlarda tinimsiz shug‘ullanishi, o‘z zimmasiga og‘ir mashqlarni bajarishni olgandagina orzusiga erishish mumkinligini seza oladi. Yillar davomida olib borilgan og‘ir, mashaqatli sinovlar tufayli o‘yinchi bosqichma-bosqich pillapoyalardan o‘tib, o‘z oldiga qo‘ygan maqsadlari sari intilib boradi. Eng muhimi, har qanday orzu ham futbolda omad keltirmaydi. Chunki mashqlar jarayonidagi sinovlarga bardosh bera olmaslik yoki mashqlarda jismoniyjihatdan zaiflik bunga to‘sqinlik qiladi. Shuningdek, raqiblarni zarbalari, yiqilish vaqtidagi badanga shikast yetishi, raqibning qo‘polligi har qanday futbolchini orzusini yo‘qqa chiqarib qo‘yishi tabiiy hoi hisoblanadi. Shuning uchun ham fútbol qiroli bo‘lish o‘yinchidan katta aqlni, tafakkurni charxlashni, har qanday vaziyatga tayyor turishni talab etadi. Eng muhimi, futbolchi psixologik jihatdan tayyor, aqliy jihatdan mukammal bilimga ega bo‘lishi talab etiladi. Tarixiy manbalarga e’tibor berilsa, jahon futbolini millionlar o'yinga aylanishiga munosib hissa qo'shgan qo‘yidagi futbolchilarning nomi tarixda fútbol qiroli sifatida muhrlangan. Jahon futbolida Osiyoning eng yaxshi futbolchilari: Ahmad Radxi (Iroq, 1988), Kim Ju Son (Koreya Respublikasi, 1989), Kim Ju Son (Koreya Respublikasi, 1990), Kim Ju Son (Koreya Respublikasi, 1991), Kadzuyosi Miura (Yaponiya, 1993), Said al-Ovayran (Saudiya Arabistoni, 1994), Masami Ixara (Yaponiya, 1995), Xodadad Aziziy (Eron, 1996),