Mavzu: Fosfor va uning xossalari

Dars usuli: an’anaviy

I .Tashkiliy qism a) salomlashish b) davomadni aniqlash d) siyosiy daqiqa

Dars bosqichlari va vaqt taqsimoti:
1	Tashkiliy qism	3 daqiqa
2	O‘tilgan mavzuni esga solish;uyga vazifani so`rash	10 daqiqa
3	Yangi mavzuni yoritish:	15 daqiqa
4	Yangi mavzuni mustahkamlash	10 daqiqa
5	Darsga yakun yasash va baholash	5 daqiqa
6	Uyga vazifa	2 daqiqa

II.Yangi darsni rejasi.

1. Oksidlarning olinishi .

2. Oksidlarning kimyoviy xossalari.

3. Oksidlarning fizikaviy xossalari.

III.Yangi darsning bayoni. Oksidlarning olinishi.

1. Oddiy moddalarning kislorod bilan o‘zaro ta’sirlashishi (yonishi) natijasida

 4A1+ 3O₂ = 2A1₂O₃;  4P + 5O₂ = 2P₂O₅.

2. Murakkab moddalarning kislorod bilan o‘zaro ta’sirlashishi (yonishi) natijasida:

 CH₄ + 2O₂ = CO₂ + 2H₂O;  2H₂S + 3O₂ = 2H₂O + 2SO₂.

3.Murakkab moddalarning (asoslar, kislotalar, tuzlar) parchalanishi natijasida:

 Cu(OH)₂ = CuO + H₂O;  H₂SiO₃ = H₂O + SiO₂;  Cu₂(OH)₂CO₃ = 2CuO + CO₂ + H₂O.

4.Ba’zi boshqa reaksiyalar natijasida:

 2HC1O₄ + P₂O₅ = 2HPO₃ + C1₂O₇;  Na₂CO₃ + SiO₂ = Na₂SiO₃ + CO₂.

5.Kimyoviy xossalari. 1.Ishqoriy va ishqoriy-yer metallarning oksidlari suv bilan ta’sirlashib gidratlar suvda eriydigan asoslar (ishqorlar) hosil qiladi:

 Na₂O + H₂O = 2NaOH  CaO + H₂O = Ca(OH)₂.

6.Ba’zi metallmaslarning oksidlari suv bilan ta’sirlashib kislotalar hosil qiladi:

 SO₂ + H₂O = H₂SO₃;  P₂O₅ + 3H₂O = 2H₃PO₄.

7.Metallar oksidlari kislotalar bilan ta’sirlashib, tuz va suv hosil qiladi:

 CaO + 2HCl = CaCl₂ + H₂O;  BaO + 2HNO₃ = Ba(NO₃)₂ + H₂O.

8. Metallmaslar oksidlari asoslar bilan ta’sirlashib tuz va suv hosil qiladi:

 SO₂ + 2NaOH = Na₂SO₃ + H₂O;  P₂O₅+ 3Ca(OH)₂ = Ca₃(PO₄)₂ + 3H₂O.

9. Metallarning oksidlari metallmaslar oksidlari bilan ta’sirlashib tuz hosil qiladi:  MgO + SO₂ = MgSO_3, BaO + CO₂=BaCO₃.

IV.Yangi mavzuni mustahkamlash.

1. Xlorid kislota quyidagi oksidlardan qaysi biri bilan ta’sirlashishi mumkin:SiO₂,SO₂ mis ()oksid, uglerod (V)oksid, xrom (V)oksid, xrom ()oksid, azot () oksid?

2. Oltingugurt (V)oksid, azot (V)oksid, vodorod sulfid, vodorod xlorid, azot ()oksid, uglerod ()oksid, ammiak gazlarining qaysilari ta’siridan suvda ho‘llangan lakmus qog‘ozi ko‘k rangga bo’yaladi? (Javob: ammiak).

3. Uglerod (IV), xrom (), bariy, xrom (V)oksidlardan qaysilari kalsiy gidroksid bilan ta’sirlashmaydi? (Javob: xrom (), bariy).

4. Mis ()oksid, bariy oksid, kalsiy oksid, rux oksid, fosfor (V)oksid, temir (, )oksidlardan qaysilarini laboratoriyada qurituvchi modda sifatida ishlatish mumkin?

5. Natriy, litiy, kremniy, kaliy, marganets (II), xrom (II), uglerod (II), kalsiy, alyuminiy oksidlaridan qaysilari asosli oksid hisoblanadi?.
V. Baholash. Dars davomida faol ishtirokm etgan o’quvchilar individual tarzda baholanadi.