Mavzu: Fizikaviy kattaliklarni o’lchash va xatoliklarni hisoblash

2-rasm garmonik to’lqinning to’lqin uzunligi λ ni aniqlash:
To’g’ri chiziqning egiluvchanligi to’lqinning faza tezligi deb ataladi. Garmonik bo’lmagan to’lqinlarni turli xil to’lqin uzunligidagi garmonik to’lqinlarning spektri kabi ifodalash mumkin, garmonik to’lqinning faza tezligi chastotaga bog’liq bo’lsa, qoidaga ko’ra , garmonik to’lqin tez ko’chadi.
Fazaviy tezlik bo’shliq holatidagi jarayonga bog’liq, masalan, jgutning cho’zilshiga,аgar jgutni burganda, kuch perpendikulyar holatda bo’lsa, ga bog’liq bo’ladi. Tezlanuvchan kuch ushbu tenglikka teng bo’ladi:
│ │=│ - =2│ │sin( (3)
Burchaklar farqi ning hosilasi x ga va jgut uzunligining dx ko’paytmasiga teng, agar o’zgaruvchanlik o’ta katta bo’lmasa:
│ │= (4)
Jgut sohasining massasi: m (5)
A-jgutning ko’ndalang kesim yuzasi, jgutning zichligi. (4) tenglikda ko’rsatilganidek kuch bo’yicha tezlikka erishadi:│ │=
Vaqt bo’yicha kuchning ikkinchi hosilasiga teng. Jgutning cho’zilishi to’lqin uzunligiga teng: (6)
Ushbu tenglik umumiy yechimga teng:

3-rasm: Kuchning to’lqinga bog’liqlik grafigi:
To’lqinning tarqalish tezligi bundan ko’rinadiki, faza tezligining kvadrati ϑ² jgut zichligi ga teskari, jgut kuchlanishi ga esa to’g’ri proporsional.
Ishni bajarish tartibi:
1. Eksperimental qurilmalar 1- rasmda ko’rsatilganidek yig’iladi.
2. 3m dan 6 m gacha uzunlikdagi rezina jgut 40 sm uzunlikdagi paxtali arqonning oxiriga ulanadi. Ipakli ipga aylantirib, tugun mustahkamlanadi. Shunday qilib, 50-60 sm uzunlikdagi paxtali arqonni boshqa bir rezinali lentaga ulaymiz.
3. To’lqin uzunligini o’lchash davomida ip 1m uzunlikdagi shtativli sterjenga mufta yordamida mustahkamlanadi.
4. Jgutning tarangligi shunday bo’lishi kerakki, na osilgan va na tarang holat bo’lishi lozim.
5. Jgut 4 plastikli silindrga, ya’ni 2-teshik orqali shtativ asosga mustahkamlanib, joylashtiriladi. Sterjendagi ilgakni tartibga solishda asosiy e’tiborni ip tekisligiga to’gri mahkamlashga qaratish lozim.
6. Lentaning taranglik kuchi o’zgarmasligi uchun dvigatel aylanish chastotasini shunday rostlash kerakki,unda paxtali ipning taranglik kuchi noelastik xususiyatga ega bo’lsin. Olingan natijalar asosida jadval to’ldiriladi va (1) formulaga binoan natijalar hisoblanadi.