Mavzu: Fazoda mo'ljal olishga o'rgatishda rivojlantiruvchi o'yinlar

1.Fazoda mo'ljal olish haqida

Bog`cha yoshida bola tevarak-atrof tushunchalarini so`zlarda ifodalanishini egallaydi: oldinda- orqada, yuqoriga- pastga, chapga-o`ngra.

Yosh bolada tevarak atrofni idrok qilishda bolaning shaxsiy tanasi asosiy markaz bo`lib hisoblanadi va u o`zining tanasiga nisbatan sezgi organlari orqali mo`ljalga oladi. Keyinroq borib unga yana bir sistema qo`shiladi. Bu nutqda ifodalashdir ya`ni so`zlar bilan. Bu narsa bolalarda tomonlarni o`ziga tegishlilarni sezgi, farqlash, aniqlash xususiyatlarini mustahkamlash natijasida bo`ladi, qaysiki bu tomonlar: yuqoriga, pastga, oldinga, orqaga, o`ngga, chapga.
SHunday qilib bog`cha yoshi tevarak atrofning tomonlarini, nomlarini so`z bilan belgilash sistemasi davridir.
Bola qanday qilib bundan foydalanadi? Kuzatishlardan shu narsa ayon bo`ldiki yuqorida degan so`zda bola - boshi turgan tomonni, pastda esa - oyoqlari turgan joyni, oldinda - yuzi tomonni, orqasida esa - orqasini, o`ngda - o`ng qo`li qayerda bo`lsa o`sha tomonni, chapda - chap qo`li qaerda bo`lsa o`sha erni idrok qilgan. O`z tanasi bo`yicha tevarak - atrofni idrok qilish bu boshlang`ich idrok bo`lib xizmat qiladi.
Bola tomonlarining juft, qarama qarshi tomonlarini gruppasini o`zlashtirsa ham, hali u uning aniqligida yanglishadi.
Bolalar uchun asosiy qiyinchiliklar o`ng va chapni ajratishdir.
Kuzatishlardan bola bu qarama - qarshi tomonlarni asta - sekin egallab boradi, qaysiki ularni tajribalari orqali egallab boradilar.

Fazoda mo'ljal olish haiqida

Fazoda mo'ljal olish haiqida

Bola orientirovka qilishga o`rganayotganida "yonma-yon" so`zining ma`nosiga keyinroq tushunadi, yoki "o`rtada", "orasida" kabilarni o`rganib bo`lgach, keyinroq "atrofida", "chetida", yoki "yonidan", yana keyinroq borib bola bu so`zlarni atroflicha tushuna boshlaydi va chap tarafdami? Yoki o`ng tarafdami? farqlay boshlaydi. Lekin bolalarga tevarak atrofni orientirovka qilishga o`rgatish ishini turli yo`llar va yo`llanmalar bilan tushintirish kerakligini unutmaslik kerak.

Bolalar bog’chasida tarbiya va tahlim dasturi”ning “Fazoda
mo’ljal olish” bo’limi ikkinchi kichik yoshdan boshlab berilgan. Ammo bolalarda fazoviy idrok va elementar tasavvurlarni rivojlantirish bo’yicha maqsadga muvofiq ishni, bizning fikrimizcha, ilk yoshdayoq boshlash kerak.
Uch yoshgacha bo’lgan bolalarda tevarak –atrofda 9uy sharoiti, guruh “onasida, buyumlarning, o’yinchoqlarning odatdagi joylashuvlarida) juda katta qiziqini qiziqish bilan amaliy orientir (mo’ljal) olish bo’yicha har xil tajriba to’plash davridir. Shuning uchun ham katta odam bolani xonalarning (guruh xonasi, uxlash xonasi, yuviniladigan xona, hojatxona), buyumlarning, narsalarning, o’yinchoqlarning fazoviy joylashuvlari bo’yicha erkin mo’ljal olishga o’rgatishi kerak.
Bolalar hayotining ikkinchi yili boshlanishidanoq tanish fazoni (xona yoki uning qismini) ancha aniq tasavvur qila boshlaydilar, tanish buyumlarning joylashuvidagi ba’zi o’zgarishlarni hech bir qiynalmay payqay oladilar. Ikki yoshligidanoq bolalarda tanish chegaralangan fazoda harakat qilish yo’li haqida dastlabki elementar tasavvurlar tarkib topa boshlaydi, bu tasavvurlar hayot faoliyatida takomillashadi. Bolalarning dastlabki fazoviy tasavvurlari ular hayotining ikkinchi yilidanoq nutqlarida ham aks eta boshlaydi.