Мавзу: Фалсафа фанининг предмети, ма=сади, вазифалари ва муаммолари

SHAXSNING AXLOQIY MADANIYATI-
individ tomonidan axloqiy ong
orkali jamiyat madaniyatini idrok etish darajasi; axloq talablari inson xatti-harakatlari
jamiyatning shakllantiruvchi ta’siri ostida qay darajada chuqur va uyg‘un ekanligi
ko‘rsatkichidir. Turli omillar ta’siri ostida: hayotiy tajriba va tarbiya; bilim va san’at
shaxs jamiyatning axloqiy madaniyati yutuqlarini turli darajada o‘z ongi va xatti-
harakatlarida jamlaydi. SH.a.m. murakkab dastur bo‘lib, o‘z ichiga insoniyatning
shunday tajribasini oladiki, unga ko‘ra inson an’anaviy vaziyatlarda axloqan ish
yuritadi, hamda ongning ijodiy elementlarini –axloqiy aql, intuiSiyani ham o‘z ichiga
oladi va ular yordamida muammoli vaziyatlarda ahloqiy qarorlar qabul qila oladi.
SHARQONA AXLOQ
– xulq-atvor, yurish-turish, tarbiya, xushaxloqlilik,
boadablilik, ota-onaga, ustozlarga hurmat-ehtirom, xushmuomalalik, ochiq yuzlilik,
vazminlik, kamtarlik, va’daga vafodorlik, to‘g‘riso‘zlik va h.k.
FUQOROLIK JAMIYATINING MA’NAVIY AXLOQIY NEGIZI -
Fuqarolik jamiyati – ijtimoiy hayotning davlat ta’siri va aralashuvidan, ma’muriy
tazyiqlardan holi bo‘lgan hamda insonlarining hususiy turmush sohasini tashkil
etuvchi munosabatlar majmuidir. Fuqarolik jamiyati chuqur ma’naviy, yuksak
madaniy insoniy munosabatlar zamiriga tayanadi. Bu jamiyatning ma’naviy hayotida
bir narsa ustuvorlik qiladi, ya’ni inson benihoya darajada ulug‘lanadi, umumisoniy
qadriyatlar e’zozlanadi, ular mo‘‘tabar va muqaddas sanaladi. Bunda insonnig qadr –
qimmati, mehr – oqibat, ahloqiy poklik, adolatparvarlik va insonparvarlik kabi oliy
qadriyatlar insonlar o‘rtasidagi munosabatlarni belgilovchi mezondir.
HALOLLIK -
sof, pokiza bo‘lishni talab qiladigan axloqiy me’yordir.
Dastavval u diniy tushuncha sifatida vujudga kelib, har bir musulmonning emak-
ichmagi, jinsiy va iqtisodiy xatti-harakatlari sifatini belgilab beruvchi shar’iy me’yor
bo‘lib amal qilgan. Insonni ma’naviy, axloqiy jihatdan bezaydigan ajoyib fazilatlardan
biri - halol, pokiza yashash, birovlarning xaqiga zarracha bo‘lsada hiyonat
qilmaslikdan iboratdir.

---

HAYO 
– shaxsning axloqiy o‘zini-o‘zi anglashi ko‘rinishlaridan
biri; hayo tuyg‘usida insonning o‘z xatti-harakatlarini, axloqiy
sifatlari va motivlarini anglashi tushuniladi. Inson o‘z xatti-
harakatlarining axloqqa zid ekanligini mustaqil ravishda yoki
bo‘lsamasa atrofdagilarning qoralashi natijasida anglab etishi
mumkin. Hayo vijdon b-n bevosita bog‘liq bo‘ladi. Vijdonsiz
odamlarda hayo bo‘lmaydi. SHu b-n birga, hayoning vijdondan farq
qiluvchi jihatlari ham mavjud. Hayo qo‘proq tashqi muhit b-n bog‘liq
bo‘ladi. Hayo tuyg‘usi insonning o‘z xatti-harakatlarini boshqalar
nuqati nazaridan baholashi b-n bog‘liq bo‘ladi. Hayo tuyg‘usi
ma’naviyatli va ma’naviy yuksak insonlarga xos axloqiy fazilatdir.
HASAD
- o‘zida yo‘q bo‘lgan narsaning boshqalarda bo‘lishini istamaslik,
o‘zgalarning yutuqlari va muvaffaqiyatlarini ko‘ra olmaslik. Hasad tuyg‘usi mavjud
bo‘lgan odam boshqalarning yaxshi turmush kechirishidan, o‘qishda, mehnat
faoliyatida erishgan yutuqlaridan qiyin ahvolga tushadi. Hasad turli olamshumul
dinlarda qoralanadi. Masalan xristian dinida hasad ettita gunohi kabiralardan biri
hisoblanadi. CHunki bu dinda aytilishicha, hasad qilish xudo tomonidan o‘rnatilgan
tartibdan norozilikni bildiradi.