Мавзу: Фалсафа фанининг предмети, ма=сади, вазифалари ва муаммолари

umumiy qonunlari kashf etiluvchi va ta’riflanuvchi ma’naviy faoliyatdir.
YA’ni
bu dunyoga va insonning undagi o‘rniga nisbatan qarashlarning umumiy tizimidir. 
Insonda bilishga qiziqish uyg‘otadigan, mifologiya, din yoki fan javoblaridan
qoniqmagan insonning o‘ziga ma’lum bilimlar va tajribaga, muayyan e’tiqod,
ishonch va intuitsiyaga tayangan holda oqilona asoslangan javoblar berishga harakat
qiladigan, savollar tug‘diradigan har qanday ob’ektiv va sub’ektiv borliq 
falsafaning
predmeti
hisoblanadi. 
Falsafaning mavzu sohasi
«dunyo-inson» tizimi hisoblanadi: a) «dunyo»
tizimi, b) «inson» tizimi va a) ular o‘rtasidagi o‘zaro munosabat tizimi. Bu
tizimlarning o‘zi turli darajada tasavvur etilgan. «Dunyo» tushunchasida bir butun
dunyo, uning tarkibiy qismlari (megadunyo, makrodunyo, mikrodunyo; anorganik
dunyo, organik dunyo, ijtimoiy dunyo va hokazolar), ular o‘rtasidagi o‘zaro
bog‘liqlik va o‘zaro munosabat tushuniladi. «Inson» tushunchasida alohida olingan
shaxs, turli darajadagi ijtimoiy jamoalar, bir butun jamiyat tushuniladi.
Falsafani «dunyo» va «inson» tizimidagi hamma narsa va «inson» ni «dunyo»
ga bo‘lgan har qanday munosabati qiziqtiravermaydi. Falsafa eng avvalo
umumiylikka, «dunyo-inson» tizimidagi universal munosabatlarga yo‘nalgan.
Bularga ontologik (borliq haqida), gnoseologik (bilish haqida), aksiologik
(qadriyatlar haqida) va praksiologik munosabatlar kiradi. Bu munosabatlarning
umumiyligi ularning zarur tarzdaligini bildiradi. Insonlar qaerda va qanday davrda
yashamasinlar, albatta mana shu munosabatlar orqali atrof muhit bilan bog‘liqdirlar:
ular - shu dunyoning mahsuli, ular shu dunyoni o‘rganadilar, uni baholaydilar va
o‘zgartiradilar.
Qaysi falsafiy muammo - bosh, etakchi muammo ekanligi faylasuflarni
hamisha qiziqtirib kelgan. Ayrim faylasuflar buni Xudoni bilish, boshqalari - insonni
bilish, uchinchilari - dastlabki borliqni aniqlash, to‘rtinchilari - dunyoning qadriyatli
o‘lchovi va hokazolarni bilishda deb bilganlar. Falsafaning asosiy muammolari
mavjudmi, agar mavjud bo‘lsa, ular nimalardan iborat?

---

Barcha falsafiy muammolarni uchta asosiy guruhga taqsimlash va quyidagi
savollar bilan ifodalash mumkin:
1. Dunyo nima?
2. Inson nima?
3. Dunyo bilan inson o‘rtasidagi munosabatlar nimadan iborat?
Agar biz har qanday falsafiy muammoni oladigan bo‘lsak, u albatta mana shu
uchta falsafiy masaladan bittasiga dahldordir.
SHunday qilib, falsafaning markaziy masalasi bo‘lgan insonning dunyoga
munosabati uning mavzusi hamda inson tabiatida mavjud bo‘lgan dunyoqarashidan
kelib chiqadi. Bu erda, «dunyo-inson» tizimi to‘g‘risida gapirganda, «dunyo» va
«inson» ni ularaning o‘zaro qarama-qarshi tomonlarini qayd etuvchi juda keng
falsafiy tushuncha ekanligini nazarda tutish kerak. SHu bois mazkur kontekstda ular
«Men» va «Men – emas», «sub’ekt» va «ob’ekt», «makrokosmos» va
«mikrokosmos», «ichki dunyo» va «tashqi dunyo», «ruh» va «tabiat», «ong» va
«materiya», «tafakkur» va «borliq», «g‘oyaviy» va «moddiy» kabi turli davr hamda
har xil falsafiy tizimlarda insonning dunyoga nisbatan qarashlari aks ettirilgan bo‘lib,
ular binar oppozitsiyalarga tengdir.
«Dunyo» – inson» muammosining mazmuni markaziy falsafiy muammo sifatida u
yoki bu tarixiy davrning etakchi yo‘nalishlari (tendensiyalari) mazmuni bilan
bog‘liqdir. Jamiyatda ustuvor muammolar o‘zgarganida mazkur muammo
mazmuniga nisbatan urg‘u, ta’kid ham o‘zgaradi. Bu urg‘ular u yoki bu tarixiy davr
faylasuflarining diqqat markazi nimaga qaratilganligining ifodasi hisoblanadi.
Boshqacha aytganda, «dunyo-inson» muammosi u yoki bu davr falsafiy tafakkuri
yo‘nalishini (paradigma) ifodalaydigan o‘z tarixiy shakllariga ega.
SHunday qilib,