Мавзу: Фалсафа фанининг предмети, ма=сади, вазифалари ва муаммолари



Download 2,63 Mb.
Pdf ko'rish
bet59/333
Sana02.03.2022
Hajmi2,63 Mb.
#478825
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   333
Bog'liq
Ìàâçó Ôàëñàôà ôàíèíèíã ïðåäìåòè, ìà=ñàäè, âàçèôàëàðè âà ìóàì

Me’yor – 
predmet borlig‘ining chegarasi. U predmet xossalari miqdor va sifat
o‘zgarishlarining xususiyati bilan belgilanadi. Me’yor – bu shunday bir chegaraki,
unda miqdor o‘zgarishlari narsaning sifatiga putur etkazmaydi. Gegel fikricha,
«Hamma narsa o‘z me’yoriga ega, ya’ni miqdor jihatidan aniqdir»
1
. Masalan,
vodorod peroksidi va suv bir-biridan molekulalardagi kislorod atomlarining
miqdoriga ko‘ra farq qiladi. Huquqiy, axloqiy va estetik hodisalar tavsifida me’yor
tushunchasi normativlik xususiyatini kasb etadi. «Aynan «ko‘proq» va «kamroq»
orqali engiltaklik me’yori buziladi va butunlay boshqa narsa – jinoyat namoyon
bo‘ladi, aynan «ko‘proq» va «kamroq» orqali adolat haqsizlikka, fazilat nuqsonga
o‘tadi»
2
. Masalan, huquqda qilmishning ijtimoiy xavflilik darajasi va jazo chorasi
o‘rtasidagi muvofiqlikka rioya etiladi. Me’yor tushunchasida miqdor va sifat
xossalarining o‘zaro aloqasi aks etadi. Tabiatda kuzatiladigan narsalarning bir
holatdan boshqa holatga o‘tishi dunyo evolyusiyasining muhim va keng tarqalgan
mexanizmlaridan birini aks ettiradi. Me’yor tushunchasi evolyusiya tendensiyalarini
aniqlash, turli sistemalarning o‘tmishi va kelajagi xususida gipotezalar tuzish
imkonini beradi. Miqdor sifat jihatidan bir jinsli hodisalarning muayyan ob’ektiv
ko‘rsatkichi bo‘lib, u mazkur hodisalarning kattaligini, mavjudlik muddatini va
umuman hodisa yoki uning ayrim tomonlari rivojlanishining faollik darajasini
tavsiflaydi. 
Me’yor – bu miqdor va sifatning shunday bir birligiki, bunda muayyan sifat
faqat muayyan miqdor bilan bog‘liq. Me’yor – bu miqdor ko‘rsatkichlari yoki
o‘zgarishlarining tegishli sifat mavjud bo‘lishi mumkin bo‘lgan muayyan oralig‘i
hamdir. Miqdorning me’yor doirasida o‘zgarishi sifatning o‘zgarishiga sabab
bo‘lmaydi, lekin me’yordan oshilganda narsa o‘zining avvalgi mohiyatini yo‘qotadi. 
Miqdor va sifat o‘zgarishlarining o‘zaro bog‘liqligi haqidagi qoida umumiy
ahamiyat kasb etadi. U atrof borliqning barcha narsalari va hodisalariga nisbatan
o‘rinli, ya’ni dialektika qonuni kuchiga ega. U quyidagicha ta’riflanadi. Miqdor va
sifat o‘zgarishlarining bir-biriga o‘tishi qonuni narsaning miqdor va sifat
1
Гегель Г.В. Энциклопедия философских наук. Соч. Т. 1.М.: – С.145.
2
Гегель Г.В. Наука логики. Т. 1. – М.: 1970. – С. 467. 


tomonlarining shunday bir o‘zaro aloqasini aks ettiradiki, uning ta’sirida miqdor
o‘zgarishlari me’yor chegarasidan chetga chiqib, albatta tub sifat o‘zgarishlariga
sabab bo‘ladi, bu sifat o‘zgarishlari esa, o‘z navbatida, yangi miqdor
ko‘rsatkichlariga olib keladi. 
Bu qonunga muvofiq rivojlanish bir-biridan farq qiladigan, lekin o‘zaro
bog‘langan ikki bosqich – uzluksizlik va uzluklilikning birligi sifatida yuz beradi.
Rivojlanishda uzluksizlik – bu juda sust, ko‘zga ko‘rinmas miqdor o‘zgarishlari
bosqichi. Rivojlanishda uzluklilik sakrash deb ataladi.
Sakrash
– bu bir sifatning
boshqa sifatga aylanish vaqti, shakli, usuli, miqdor o‘zgarishlarining uzluksizligi,
bosqichma-bosqichligidagi uzilish. Masalan, sakrash – bu Erda hayotning paydo
bo‘lishi, hayvonlar dunyosidan insonning ajralib chiqishi, bir ijtimoiy tuzum o‘rniga
boshqa ijtimoiy tuzum kelishi, buyuk ilmiy va texnikaviy kashfiyotlar. Har qanday
sakrash rivojlanishda o‘tish davrini tavsiflaydi. O‘z tabiatiga ko‘ra u doim
ziddiyatlidir, chunki yangining tug‘ilishidan ham, eskining qarshiligidan ham dalolat
beradi. 
SHunday qilib, miqdor va sifat o‘zgarishlarining bir-biriga o‘tish qonuni uning
rivojlanishning umumiy qonuni sifatidagi mazmuni haqida yaxlit tasavvur hosil qilish
imkonini beradigan «sifat», «miqdor», «me’yor», «sakrash» kategoriyalari yordamida
muayyanlashtiriladi. Mazkur qonun butun borliqning rivojlanishi, harakati va
o‘zgarishi qanday, qay tarzda yuz beradi, degan savolga javob berib, ob’ektiv
voqelikning har qanday sohasida yangi sifatga o‘tishning ichki mexanizmini yoritadi.
Ko‘rib chiqilgan qonunlar rivojlanish manbai va uning mexanizmini yoritib bersa,
inkorni-inkor qonuni – rivojlanishning umumiy tendensiyasini, uning yo‘nalishini aks
ettiradi. 

Download 2,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   333




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish