Мавзу: Фалсафа фанининг предмети, ма=сади, вазифалари ва муаммолари

yo‘qlikdir
. Agar borliq
tushunchasi nimaningdir mavjudligini ifodalasa, yo‘qlik tushunchasi esa o‘sha
joyda nimaningdir mavjud emasligini anglatib, «nima» ning aksi bo‘lgan «hech
nima» ni aks ettiradi. Borliq, yuqorida qayd etganimizdek, absolyut mazmunga ega
bo‘lib, muayyan (konkret) narsalar shaklida va nisbatan muayyan sifatiy holda
mavjud bo‘lgan yaxlit ob’ektiv va sub’ektiv reallikni o‘ziga qamrab oladi.
Yo‘qlik esa nisbiy mazmundagi tushuncha bo‘lib, qaerdadir yoki nimadadir,
nimaningdir ayni paytda mavjud emasligini ifodalaydi. Masalan, yo‘qlik deb
o‘tmishdagi va kelajakdagi hodisalarning hozirgi zamonda (ayni shu vaqtda)
yo‘qligini aytishadi. Bugungi hodisa kecha hali yo‘q edi, ammo potensial
(imkoniyatdagi) borliq sifatida mavjud edi. Ertangi hodisa ham hozircha yo‘qlik,
ammo potensial borliqdir. Biz o‘tmishni bugungi kunda qoldirgan iziga qarab,
kelajakni esa bugungi hodisalardagi o‘zgarish sur’ati (tempi) va tendensiyalariga
qarab baholaymiz. Bugungi voqelik ertaga yo‘qlikka aylanadi, ko‘pgina tirik
jonivorlar ertaga o‘lik bo‘ladi, ya’ni hayot o‘limga aylanadi. O‘lim - bu hayotning
yo‘qligidir. Olingan individning hayotiy borlig‘i u o‘lgach, yo‘qlikka aylanadi.
Ammo, uning qoldiqlari, tanasi birdan yo‘qolmasligi mumkin. Ular ham
yo‘qolgach, odamlar xotirasida uning siymosi qolishi mumkin. Xullas, absolyut
(mutlaq) yo‘qlikning o‘zi yo‘qdir. Yo‘qlik shu ma’noda nisbiy mazmun kasb etadi.
Moddiy va g‘oyaviy borliq.
Atrofimizni o‘rab turgan dunyo ikki xil
reallikdan tashkil topgandir. Ob’ektiv reallik va sub’ektiv reallik. Ongimizdan
tashqarida va unga bog‘liq bo‘lmagan holda mavjud bo‘lgan reallik ob’ektiv reallik
deyiladi. Bu tushunchani materialistlar materiya tushunchasi bilan aynan bir
ma’noda ishlatishadi. Reallikning inson ongi bilan bog‘liq bo‘lgan va ongning
mahsuli hisoblangan qismi sub’ektiv reallik deyiladi. Ob’ektiv reallik moddiy
borliq tushunchasiga mos kelsa, sub’ektiv reallik esa borliqning g‘oyaviy shakliga
muvofiq keladi. Materializm vakillari borliqning g‘oyaviy shakli moddiy
shaklining mahsuli, deb hisoblashadi. Idealizm vakillari esa moddiylik
g‘oyaviylikning ijodi yoki g‘oyaviylikning namoyon bo‘lish shaklidir.