Mavzu: Er av. IX-VI asrlarda Atikka

Buyuk kolonizatsiya. Er. avv. I ming yillikning boshlarida ilk bor finikiyaliklar begona hududlarda o`zlarining tayanch nuqta (koloniya)larini barpo qila boshladilar. Finikiyaliklardan so`ng, yunonlar ham bu jarayonda faol ishtirok etdilar. Koloniyalar begona hududlarda ularni tashkil etgan finikiyalik va yunon savdogarlari uchun savdo-sotiq olib boriladigan tayanch nuqtalar bo`lib xizmat qilgan.Yunonlarning koloniyalarni barpo qilish faoliyati er. avv. VIII-VI asrlarga to`g`ri keladi. Bu vaqt Buyuk yunon kolonizatsiyasi davri deb ataladi.
Koloniyalarni barpo qilishning bir necha sabablari bor edi. Birinchi navbatda, Yunonistonning bir necha viloyatlarida aholining haddan tashqari ko`payib ketganligi edi. Arxaik davrining boshlanishida aholi sonining keskin o`sishi natijasida demografik portlash yuz berdi. Ishlab chiqarish kuchlarining zaif rivojlanishi oziq-ovqat va boshqa mahsulotlarning taqchilligiga olib keldi. Yunonistonning o`zida dehqonchilik qilish uchun yaroqli bo`lgan yerlar deyarli yo`q edi. Shu sababli, aholining ortiqcha qismi begona hududlarga ko`chib ketib, yangi yerlarni o`zlashtirishga majbur bo`ldi.
Worlds Together,Worlds Apart.W.W. Norton.& COMPANY.New York. London. 2011, р.195-196.
Buyuk yunon kolonizatsiyasining yana bir ijtimoiy sababi bor edi. Kambag`allashgan jamoachi dehqonlar o`zlarining boyib ketgan zodagon qarindosh (evpatrid)lariga qarzi uchun qul bo`lishni xohlamadilar. Ular o`zlarining qarzlari uchun garovga qo`yilgan bir parcha yerlarini tashlab ketishga majbur bo`ldilar. Ular uchun yagona yo`l boshqa hududlarga ketish edi. Arxaik Yunonistonning shaharlari bu vaqtda yirik iqtisodiy markazlarga aylandi. Savdo iqtisodiyotning asosiy sohalaridan biriga bo`ldi. Bu shaharlarning boy savdogarlari chet mamlakatlarga boradigan yo`llarda o`rnashib qolish uchun savdo koloniyalari barpo qilishga harakat qildilar.
Yunonlar begona hududlarda ba’zida mahalliy aholining qarshiligiga duch keldilar, ba’zida do`stona aloqaga kirishdilar. Kiklad, Sporada orollari va Kichik Osiyo qirg`oqlarini qadimdayoq yunonlar o`zlashtirgani sababli, er. avv. VIII asrda aholining ko`chishi g`arbda Sitsiliya va Janubiy Italiyaga, shimoliy-sharqda Qora dengiz qirg`og`iga tomon yo`naldi. Misr va Kirenaika ham o`zlashtirildi. Janubiy Italiya er. avv. VIII-VI asrlarda kolonizatsiya qilindi. Bu yerdagi kolonistlar o`zalarining kelib chiqishlarini Pelepponnes axeylaridan deb hisoblar edilar.
Yodda saqlang!
Yunonistonda er. avv. VIII-VI asrlarda xo`jalik hayotidagi ijtimoiy-iqtisodiy o`zgarishlar siyosiy hayotga o`z ta’sirini ko`rsatdi. Savdo-hunarmandchilik ishlab chiqarishining ilk rivoji hukmron tabaqa katta yer egalari oqsuyak zodagonlarga qarshi turgan kuchli, ko`p sonli savdo-hunarmandlar qatlamining paydo bo`lishiga olib keldi. Milet, Efes, Korinf, Sikion, Megara, Afina shaharlari, Samos, Lesbos va Sitsiliya orollarida iqtisodiy o`sish kuchli edi. Aynan shu joylarda kuchli, siyosiy faol shaxslar hokimiyatni noqonuniy zo`ravonlik bilan bosib oldilar. Hokimiyatni noqonuniy, zo`ravonlik bilan egallab boshqarish shakli “tiraniya” paydo bo`ldi.