Mavzu: Elektron paramagnit rezonans (epr spektri)

Elektron paramagnit rezonans (EPR spektri)

Elektron paramagnit rezonans usuli radikallarni aniqlashning fizik usullaridan biri bo‘lib, elektron spektroskopiyani o‘rganish usulidir. Odatda, radikal hosil bo‘lganda modda spektridagi yutilish maksimumi to‘lqin uzunligi katta soha tomon siljiydi. (bataxrom siljish). Bunga toq elektron sababchi bo‘ladi. Toq elektron va rnagnit rnaydoni ta’sirlanishidan foydalanib radikallarning paramagnit spektrlari olinadi. Keyingi yillarda radikaliarni, ularning tuzilishini aniqlashda EPR spektroskopiya usuli qo‘llaniladi. EPR vositasida 10'2 molgacha radikalni aniqlash mumkin, ularning YAMR spektroskopiya usulidan farqi, YAMR spektrlarni olishda radiochastotali nurlaming yutiiishidan hosil boTsa, EPR spektrlarni olishda mikro toTqinli nurdan foydalaniladi. Elektr magnit momenti protondan ancha katta va elektronda hosil boTadigan magnit maydon kuchlanishi ancha yuqori. Shunga ko‘ra, maydon yo‘nalishini teskarisiga o‘zgartirish uchun nisbatan ko‘proq energiya talab qilinadi. Radikaldagi yagona elektron magnit maydondan va doimiy magnit maydoniga bu maydon yo‘nalishi tashqaridan qo‘yiladigan maydon yo‘nalishiga parallel yoki antiparallel bo‘lishi mumkin. Parallel bo'lganda elektron kam va barqaror bo‘ladi, antiparallel bo‘lganda, aksincha, elektronlarni barqaror holatdan energiyasi ko‘p holatga o‘tkazish (elektron hosil qiladigan magnit maydoni yo‘nalishini teskarisiga almashtirish) uchun tashqaridan mikroto‘lqin chastotali generator yordamida hosil qilinadi va moddaga ta’sir ettiriladi. EPR spektroskopiya 1944-yilda B.K.Zavoyskiy tomonidan kashf qilingan, ammo 50-yillarda niderland fizigi K. Gortertomonidan tajribada qo'llanilgan.

2rV=dN

bu yerda: d - giromagnit; V — chastota; N - vektor. Radikal larkibidtt proton bo‘lmasa, EPR spektr sodda ko‘rinishda bo‘ladi, agar radikalda proton, ya’ni vodorod bo‘lsa, ular ham mitti magnitchalar kabi magnit maydoni hosil qiladi. Bu maydonlar ham tashqi maydonni kuchaytiradi yoki susaytiradi.Umuman, EPR spektroskopiya yordamida radikallarni bilib olishdan tashqari, ularning konsentratsiyasi, delokallanish zarrachasini aniqlash mumkin.EPR spektri radiasion kimyoda, foto'kimyoda, katalizda, yarim o‘tkaZgichlami aniqlashda, biokimyo, kristallo kimyoda qo'llaniladi