Mavzu: Elektromexanik sistemalar information elementlarini tanlash Reja

Sim, kabеl kеsim yuzalarini xisoblash va tanlash.

Sim va kabеllarni ularni qizishi bo‛yicha quyidagi shart asosida tanlaymiz.

I_д ≥ I_з

Bu еrda, I_д –katalog bo‛yicha sim yoki kabеlni ruxsat etilgan toki.

I_з –mеxanizm yoki elеktrodvigatеlni xisobiy toki.

Asinxron elеktr dvigatеllar uchun Iz quyidagi formula orqali xisoblanadi.I_з = Р_р * 10³ / U_н cos

O‛zgarmas tok dvigatеllari uchunI_з= Р_р * 10³ / U_н

Bu еrda,

Р_р – xisobiy quvvat, kvt

U_н –nominal kuchlanish, V

- FIK

cos - quvvat koeffi

Avtomatika elementlari va ularning asosiy

ko’rsatkichlari

Avtomatika elementi deb o‘lchanayotgan fizik kattalikni birlamchi o‘zgartiruvchi moslamaga aytiladi. Avtomatika elementlari to‘rt xil strukturaviy belgilanish sxemalaridan iborat bo‘ladi (1.1- jadval):

a) oddiy bir martali (birlamchi) to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘zgartirish;

b) ketma-ketli to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘zgartirish;

v) differensial sxemali;

g) kompensatsion sxemali.

Oddiy o‘lchash o‘zgartirgichlari (a) bir dona elementdan tashkil topgan bo‘ladi. Ketma-ketli o‘zgartgichlarda esa (b) oldindagi o‘zgartirgichning kirish ko‘rsatgichi keyindagi o‘zgartgichning chiqishi hisoblanadi. Odatda birlamchi o‘zgartirgich sezgirlik elementi (SE), ohirgi (keyingi) o‘zgartirgich esa chiqish elementi deb yuritiladi. O‘zgartirgichlarning ketma-ketligi ulanish usuli bir martali o‘zgartirishda chiqish signalidan foydalanish qulay bo‘lgan sharoitda qo‘llaniladi.

Differensial sxemali o‘lchash o‘zgartirgichlari nazorat qilinayotgan kattalikni uning etalon qiymatlari bilan solishtirish zarurati bo‘lganda qo‘llaniladi.

Kompensatsion sxemali o‘zgartirgichlar usuli esa yuqori aniqlik bilan ishlashi, universalligi hamda o‘zgartirish koeffitsiyentining tashqi ta‘sirlarga deyarli bog‘lik emasligi bilan ajralib turadi.

Avtomatika elementlari tizimning eng asosiy qismi bo‘lib, quyidagi funksiyalardan birini bajaradi:

• 
  nazorat qilinayotgan yoki rostlanayotgan kattalikni qulay ko‘rinishdagi signalga
  

o‘zgartirish (birlamchi o‘zgartgich - datchiklar);

• 
  bir energiya ko‘rinishidagi signalni boshqa energiya ko‘rinishdagi signalga o‘zgartirish (elektromexanik, termoelektrik, pnevmoelektrik, fotoelektrik va xakozo o‘zgartgichlari);
  

• 
  signal tabiatini o‘zgartirmasdan uning kattaliklarini o‘zgartirish (kuchaytirgichlar);
  

• 
  signalning ko‘rinishini o‘zgartirish (analog-raqam, raqam analog o‘zgartkichlari).
  
• 
  signalning formasini o‘zgartirish (taqqoslash vositalari),
  
• 
  mantiqiy operatsiyalarni bajarish (mantiqiy elementlar),
  
• 
  signallarni taqsimlash (taqsimlagich va kommutatorlar),
  
• 
  signallarni saqlash (xotira va saqlash elementlari),
  
• 
  programmali signallarni hosil qilish (programmali elementlar),
  
• 
  bevosita jarayonga ta‘sir qiluvchi vositalar (ijrochi elementlar).
  

Avtomatika elementlarining funksiyalari xar hil bo‘lganiga qaramay, ularning parametrlari umumiy hisoblanadi va ularga quyidagilar kiradi:

- statik va dinamik rejimlardagi tavsifnomalari;

- uzatish koeffitsiyenti (sezgirlik, kuchaytirish va stabilizatsiya koeffitsiyentlari);

- xatolik (nostabillik);

- sezgirlik chegarasi.

Хar bir avtomatika elementi uchun turg‘unlashgan rejimda kirish Х va chiqish signallari U orasida u=f(x) bog‘liqlik mavjud. Ushbu bog‘liqlik elementning statik tavsifnomasi deyiladi.

Ko‘rinishbo‘yicha (1-rasm) avtomatika elementlarining statik tavsifnomalari uch guruxga ajratiladi: a) chiziqli, b) uzluksiz nochiziqli, v) nochiziq uzlukli.

Avtomatika elementining ishlash sharoitlari turg‘unlashmagan, ya‘ni Х va U qiymatlari vaqt davomida o‘zgarilayotgan payti dinamik rejim deyiladi. Chiqish qiymatining vaqt davomida o‘zgarishi esa dinamik tavsifnomasi deyiladi.

Izox: x - o‘lchanayotgan (kirish) ko‘rsatkichi; u - o‘lchash o‘zgartirgichiningchiqishsignali. z- qo‘shimchaenergiyamanbaisi.

Avtomatika elementlari ma‘lum inersionlikka ega, ya‘ni chiqish signali kirish signaliga nisbatan kechikishi bilan o‘zgariladi. Elementlarning buxususiyatlari avtomatik tizimining dinamik rejimidagi ishini aniqlaydi.

Хar bir elementning umumiy va asosiy xarakteristikasi uning o‘zgartirish koeffitsiyenti, ya‘ni element chiqish kattaligining kirish kattaligiga bo‘lgan nisbatiga teng. Avtomatik tizimlarning elementlari miqdor va sifat o‘zgartirishlarni bajaradi. Miqdor o‘zgartirishlar kuchaytirish, stabillash va boshqa koeffitsiyentlarni nazarda tutadi. Sifat o‘zgartirishda bir fizikaviy kattalik ikkinchisiga o‘tadi. Bu holda o‘zgartirish koeffitsiyenti element sezgirligi deyiladi.

Avtomatika elementining yana bir muhim tavsifnomasi – element (kirish kattaligi o‘zgarishiga bog‘lik bo‘lmagan) chiqish kattaligining o‘zgarishidan hosil bo‘lgan o‘zgartirish xatosidir. Bu xatoga sabab atrof-muhit xaroratining, ta‘minlash kuchlanishining o‘zgarishi va kabilar bo‘lishi mumkin. Element xarakteristikalarining o‘zgarishi natijasida paydo bo‘ladigan hato nostabillik deb ataladi.

Ba‘zi elementlarning chiqish va kirish kattaliklari o‘rtasida ko‘p qiymatli bog‘lanish mavjud. Bunga quruq ishqalanish, gisterezis va boshqalar sabab bo‘lishi mumkin. Bunda kattalikning xar bir kirish qiymatiga uning bir necha chiqish qiymatlari mos keladi.Sezgirlik chegarasining mavjudligi shu hodisa bilan bog‘liq.

Kirish kattaligining element chiqishidagi signalini sezilarli darajada o‘zgartirish qobiliyatiga ega bo‘lgan qiymati sezgirlik chegarasi deyiladi. Avtomatika elementlari mustahkamlik bilan xam xarakterlanadi. Elementlarning sanoat ekspluatatsiyasida o‘z parametrlarini yo‘l qo‘yiladigan chegarada saqlash qobiliyatiga mustahkamlik deb ataladi. Mustahkamlik elementni loyihalash vaqtida hisoblanadi va uni ishlab chiqarilgandan so‘ng ekspluatatsiya jarayonida sinaladi.

1- misol. AK-51-6 rusumli faza rotorli asinxron dvigatel uchun ishga tushirish reostatini tanlang. Dvigatelning pasport ko‘rsatkichlari: P_n = 1,7 kW, h_n = 905 ayl/min, E₂ = 57 V, I_2n = 20,2 A, l = 2,0, R₂ = 0,155 W.

Burchak tezligining nominal qiymati:

Dvigatelning o‘qidagi statik yuklama momenti uning nominal momentiga teng

Dvigatelning tabiiy mexanik tavsifi 4.9- rasmda keltirilgan.

Faza rotorli asinxron dvigatelning eng katta ishga tushirish momenti:

M₁ = 0,85 M_qd= 0,85•l•M_n = 0,85•2•17,95 = 30,5 N•m