Мавзу: Электр токининг инсон организмига физиологик таъсирини ўрганиш Ишдан мақсад

Биологик (ҳақиқий) ўлим - инсонни ҳаѐтга қайтариб бўлмайдиган ҳодиса 
бўлиб, бунда организм ҳужайралари ва тўқималарида биологик жараѐнлар тўхтайди.
Ҳозирги замон тиббиѐти электр токидан шикастланганларга самарали ѐрдам 
кўрсатиш учун кўплаб мукаммал воситаларга эга. Аммо электр қурилмаларида 
ишлайдиган ҳар бир киши то тиббиѐт ходимлари етиб келгунига қадар, электр 
токидан шикастланганга биринчи ѐрдам кўрсатишни билиши керак.
Электр токидан жароҳатланиш юз берганда кўрсатиладиган биринчи ѐрдам икки 
босқичдан иборат бўлади.

---

Аммо одамда ҳаѐт аломатлари сезилмаса — нафас олмаѐтган, юраги, қон томири 
урмаѐтган бўлса ҳам ѐрдам кўрсатавериш керак, чунки клиник ўлим бир неча минут 
давом этади. Шу вақт ичида унга ѐрдам кўрсатишга улгуриш лозим.
Шикастланган одамни ток таъсиридан бир неча усуллар билан халос қилиш 
мумкин. Энг оддий усул — электр қурилмасининг тегишли қисмларини электр 
тармоғидан узиб қўйиш. Агар буни тезда амалга оширишнинг имкони бўлмаса, у 
ҳолда кучланиш 1000 В. дан ошмаганда симларни кесиб ташланади. 
а-кийимдан судраш; 
б-танасидан симни олиш; 
в-симни чопиш
Шикастланган одамни электр токидан озод қилиш усуллари 
Агар жароҳатланган кишининг нафас олиши қийинлашса, қалтираш ҳолати 
бўлса, аммо юрак уриш ритми нисбатан яхши бўлса, унда бу кишига сунъий нафас 
олдириш зарур. Клиник ўлим ҳолати юз берган тақдирда сунъий нафас олдириш 
билан бир қаторда юракни устки томондан массаж қилиш керак. 
Сунъий нафас олдириш “оғиздан-оғизга” деб аталиб, ѐрдам кўрсатувчи 
ўпкасини ҳавога тўлдириб, жароҳатлаган киши оғзи орқали унинг ўпкасига бу ҳавони 
ҳайдайди. Бунда ѐрдам кўрсатаѐтган киши оғзи билан, жароҳатланган кишининг 

---

оғзини бутунлай беркитиши ва юзи ѐки панжалари ѐрдамида унинг бурнини 
беркитиш керак. 
Бир минутда тахминан 10-12 марта пуфлашни, дока дастрўмол ва трубка орқали 
ҳам бажариш мумкин, сунъий нафас олдиришни бемор ўзига келгунча давом 
эттирилади. 
Юракни ташқаридан массаж қилиш жароҳатланган киши организмидаги қон 
айланишни сунъий равишда тиклаб туриш мақсадида амалга оширилади. Қорин 
бўшлиғидан кўкрак қафасига ўтгандан кейин 2 бармоқ юқоридан массаж 
қилинадиган жойни белгилаб, қўлни бир-бири устига тўғри бурчак шаклида қўйиб, 
жароҳатланган кишининг кўкрак қафасига тана оғирлиги билан 15-25 кг миқдордаги 
куч билан босилади. Босиш сонияда 1 марта кескин куч билан бўлиши керак. Бунда 
кўкрак қафаси ичкарига қараб 3-4 см пасайиши керак ва бу юрак уриши ритмига 
мослаб давом эттирилади. Ҳар икки марта пуфлагандан кейин 15 марта кўкрак 
қафасини босиш керак. Жароҳатланган кишининг юрак уриши, пульсини текшириб 
билинади. Бунинг учун юқоридаги вазифаларни 2-3 сонияга тўхтатиб, томир уриши 
текшириб кўрилади.