Mavzu: ehm da masalalar yechishning asosiy bosqichlari

O’quvchilarga qo’yiladigan talablar


1. O’quvchi bilishi kerak: Belgili va satrli miqdorlar bilan ishlashni
2. O’quvchi bajara olishi kerak : 1 – 10 mashqlar
Dars jihozi: kompyuterlar, disketalar ;


Darsning borishi:
Paskalda belgili va satrli miqdorlar bilan ishlash uchun maxsus funksiya va protseduralar kiritilgan. Quyida biz ularning ba'zilari bilan tanishamiz.

Yozilishi	Vazifasi
Standart funksiyalar
Concat (Sl,S2,...,SN)	SpS2,...,SN satrli (belgili) o’zgaruvchilar (o’zgarmaslar)ni bir-biriga ketma-ket ulaydi.
Length(S)	S satrning uzunligi(belgilari soni)ni aniqlaydi.
Pos(b,S)	S satr ichidan b belgini izlaydi.
Copy(S,nl,n2)	S satrning n1-belgisidan boshlab n2 ta belgisining nusxasini oladi.
Ord(B)	B belgining ASCII kodini aniqlab beradi.
Chr(a)	ASCII kodi a ga teng belgini aniqlaydi.
Standart protseduralar
Delete(S,nl,n2)	S satrning n1 – belgisidan boshlab n2 ta belgisini olib tashlaydi.
Insert(Sl,S,n)	S satrga n-o’rindan boshlab S1 satrni joylashtiradi.
Str(a,S)	S satrli o’zgaruvchining qiymati a sonning satr ko’rinishidagi ifodasiga teng bo’ladi.
Val(S,a,c)	a sonli o’zgaruvchining qiymati S satrli o’zgaruvchining son ko’rinishidagi ifo-dasiga, c esa nolga teng bo’ladi (agar berilgan satrni son ko’rinishida ifodalab bo'lmasa, a ning qiymati nolga teng bo’ladi, c ning qiymati esa noldan farqli bo’ladi)

Misollar.
1. a='Soglom tanda', b='sog" aql.' bo’lsa, c:= Concat(a,b); operatori bajarilganda c ning qiymati 'Sog’lom tanda sog’ aql. ' bo’ladi. Lekin c:= Concat(a,b); o’rniga c:=a+b; deb yozish ham kerakli natijani beradi.
2. a='informatika'bo'lsa, n:=Length(a); operatori bajarilganda n ning qiymati 11 ga teng bo’ladi.
3. a:—Pos('m', 'informattka'); operatoribajarilganda a ning qiymati 6 ga, a:=Pos(V', 'sinf'); operatori bajarilganda esa, a ning qiymati 0 ga teng bo’ladi.
4. a:=Copy('informatika',3,5); operatori bajarilsa, a ning qiymati «forma» so’ziga teng bo’ladi.
5. a:='A' bo’lsa, Ord(a) funksiyaning qiymati 65 ga teng bo’ladi. Chunki «A» (lotin) harfining ASCII kodi 65. Ord funksiyasining argumenti o’zgarmas bo’lsa, u apostrof ichida yoziladi. Masalan, Ord('A') -
6. cod:=65 bo’lsa, Chr(cod) ftmksiyasining qiymati lotin «A» harfiga, Chr(66) funksiyaning qiymati esa lotin «B» harfiga teng bo’ladi.
7. a=«bajarilmadi» bo’lsa, Delete(a,8,2); protsedurasi bajarilgach, a=«bajarildi» bo’ladi. Buni sxematik ko’rinishda tasvirlash mumkin: ( a=«bajarilmadi» -» Delete(a,8,2); -> «bajarilmadi» -» a=«bajarildi»)
8. a=«bajarildi», b=«ma» bo’lsa, Insert(b,a,8); protsedurasi bajarilgach, a=«bajarilmadi» bo’ladi. Buni sxematik ko’rinishda quyidagicha tasvirlash mumkin:
(a=«bajarildi», b=«ma» -> Insert(b,a,8); -> «bajaril»+«ma»+«di» —> a=«bajarilmadi»)
9. 0=765 bo’lsa, Str(a,s); protsedurasi bajarilgach, 5=«765» bo’ladi.
10. 5=« 123» bo’lsa, Val(s,a,c); bajarilgach, a=123 va c=0 bo’ladi; ^=«34BMA5» bo’lsa, Val(s,a,c); bajarilgach, a = 0 va c * 0 bo’ladi.
Misol. Butun son raqamlari yig’indisini hisoblovchi dastur tuzing.
Program Raqamlar;
Var
son, raqam, len, i, c, natija : Integer;
_son, _raqam : String; Begin
Write('Butun son kiriting:'); ReadLn(son);
Str(son,_son); len:=Length(_son); natija:=0; For i:=l to len Do
begin
_raqam:=Copy(son, i, 1);
Val(_raqam,raqam,c); natija~natija +raqam;
end; WriteLn(son,' ning raqamlari yig" indisi= ',natija); End.


«TASDIQLAYMAN»
o’quv ishlari bo’yicha direktor
o’rinbosari______

– D A R S R E J A S I.

Fan – Informatika 9 – sinf