Мавзу: Ёғоч ўймакорлиги

XI—XII асрларда халқ амалий санъати янада гуркираб ривожланди. Мураккаб нақш тури бўлган геометрик нақш, яъни гириҳ нақши безакда етакчи ўринни эгаллади. Архитектура уй рўзғор буюмлари янада бадиий, нафис қилиб безатилди. Гириҳ нақши янада ривожланди. Масалан, XII асрга оид ёғоч ўймакорлиги намунаси Самарқанддаги Шоҳи-Зинда деворининг орасидан топилган бўлиб, у ўзининг бадиий нафис ва табиий ишланганлиги билан кишини лол қолдиради.

• XI—XII асрларда халқ амалий санъати янада гуркираб ривожланди. Мураккаб нақш тури бўлган геометрик нақш, яъни гириҳ нақши безакда етакчи ўринни эгаллади. Архитектура уй рўзғор буюмлари янада бадиий, нафис қилиб безатилди. Гириҳ нақши янада ривожланди. Масалан, XII асрга оид ёғоч ўймакорлиги намунаси Самарқанддаги Шоҳи-Зинда деворининг орасидан топилган бўлиб, у ўзининг бадиий нафис ва табиий ишланганлиги билан кишини лол қолдиради.
• XIII асрда Чингизхон босқинчилиги туфайли маданий ҳаёт издан чиқди.
• У 1219—1221 йилларда муғул ҳукмдорлиги остида Ўрта Осиёдаги Бухоро, Самарқанд, Урганч, Балх, Мавр шаҳарлари остин-устун қилиб ташланди.
• XIV асрнинг иккинчи ярмида Ўрта Осиё Темур бошчилигида бириктирилди. Темур ва темурий-лар даврида санъатнинг барча турлари қатори халқ амалий санъати жуда тез суръатлар билан ривожланди. Айниқса ёғоч ўймакорлиги ҳам юқори чўққига кўтарилди. Амир Темур Ўрта Осиё маданияти ва санъатини ривожлантиришда катта ҳисса қўшди.

«Амир Темур ўз пойтахти (Самарқанд)нинг қурилиш ва ободонлиги учун ҳаракат қилиш билан бир қаторда Хуросон (Афғонистон), Эрон, Мовароуннаҳр сингари ўлкалардан энг машҳур ҳунармандларни, санъаткорларни пойтахтга тўплади, нафис тасвирий санъатнинг наққошлик, меъморчилик, архитектура, ҳаттотлик каби санъат турларини ривожлантиришда улардан унумли фойдаланди.

• «Амир Темур ўз пойтахти (Самарқанд)нинг қурилиш ва ободонлиги учун ҳаракат қилиш билан бир қаторда Хуросон (Афғонистон), Эрон, Мовароуннаҳр сингари ўлкалардан энг машҳур ҳунармандларни, санъаткорларни пойтахтга тўплади, нафис тасвирий санъатнинг наққошлик, меъморчилик, архитектура, ҳаттотлик каби санъат турларини ривожлантиришда улардан унумли фойдаланди.
• XIV—XV асрларда Самарқандда тўпланган маҳаллий ва хорижий санъаткорлар, ҳунармандлар ва муҳандислар жомеъ мачитлари, мадрасалар, хонақолар, саройлар ҳамда бошқа улкан иншоотлар қурилишида фаол қатнашганлар, улар ҳозирги кунларда биз кўриб, кўзимиз ва дилимиз қувонаётган гўзал ва нафис тарихий маданий обидалар, бунёд этилишида ўзларининг бутун билим, ҳунар, санъат ва маҳоратларини сарф этганлар».
• XIV аср ўрталарида Шайх Сайфуддин Бохарзийнинг даҳмасига ишланган ёғоч ўймакорлиги нақши топилди. Санъатнинг устки қисмида ўрнатилган ёғоч тахтасидаги ўймалар шундай ўйилганки, ўйма нақшнинг нафислиги, унинг мураккаблиги, табиийлиги, динамиклиги, жуда сифатли ўйилганлиги кишини ҳайратга солади. Ўймани бажаргаи устанинг нақадар нозик дидли кучли назариётчи ҳамда амалиётчи етук уста эканлиги ўз-ўзидан кўриниб турибди. Ундаги нақшларнинг эркин, нозик ҳаракати инсон руҳини кўтаради.