|
Dunyoda demografik vaziyatning rivojlanish tendentsiyalari
21-asrda aholining o'sish tendentsiyalari Yerning kelajagi uchun juda muhimdir. va aholini barqarorlashtirish imkoniyatlari. Bashoratlar har yili nashr etiladi va 1990 yilda 2000 yilda Yerda 6,25 milliard, 2025 yilda - 8,5 milliard, 2100 yilda - 11,3 milliard kishi yashaydi (1988 yil prognozi).
1990 yildan 2025 yilgacha iqtisodiy jihatdan rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlar aholisi sezilarli darajada qayta taqsimlanadi.
Agar 1950 yilda iqtisodiy jihatdan rivojlangan shimol, Evropa, Shimoliy Amerika, sobiq SSSR, Yaponiya, shuningdek, Avstraliya va Yangi Zelandiya (20 million kishi) mamlakatlari aholisining ulushi 1,2 milliard kishini (jami aholining 32%) tashkil etgan bo'lsa aholi), keyin 2025 yilda ushbu mamlakatlar aholisi 1,35 milliard kishiga (jami aholining 16%) teng bo'ladi. Bolgariya, Vengriya, Italiya, Avstriya, Belgiya, Shveytsariyada aholining kamayishi kutilmoqda. Germaniya Federativ Respublikasi aholisi ayniqsa keskin kamayadi (1990 yildagi 77 milliondan 2025 yilda 70 milliongacha).
Aholisi juda ko'p bo'lgan janubda (Osiyo, Afrika, Lotin Amerikasi) butunlay boshqacha manzara kuzatiladi, bu erda 1990 yilda 4 milliarddan 2025 yilda 7,1 milliardga ko'payadi. Afrika aholisi keskin ko'payadi: 1990 yildagi 646 milliondan. 2025 yilda 1581 million Osiyo aholisi sezilarli darajada ko'payadi, bu erda dunyo aholisining 57% yashaydi. 2025 yilda Hindiston aholisi 1,5 milliard kishiga yaqinlashadi (1999 yilda - 1 milliard), shuncha son Xitoyda yashaydi, yaqin Yaponiyada esa 126 million kishi bo'ladi. Yaponiyada tug'ilish koeffitsienti yildan-yilga pasayib bormoqda, bu esa keksalar sonining ko'payishiga, mehnatga yaroqli aholining kamayishiga, shuningdek, oiladagi yagona bolaning xudbinlik moyilligiga olib keladi.
1999 yil hisob-kitoblariga ko'ra, 2050 yilda Yer aholisi 9 milliard odamni tashkil etadi, sanoati rivojlangan mamlakatlarda 1,2 milliard, Hindistonda - 1,53 milliard, Pokistonda - 345 million (hozir 156 million), Nigeriyada - 244 million ( hozirda 112 million), Yaponiyada - 105 million (hozirda 126 million), yana 30 mamlakatda aholining kamayishi kuzatiladi.
1997 yilda Bangladesh dunyodagi aholi zichligi eng yuqori bo'lgan mamlakat edi - har kvadrat kilometrga 764 kishidan oshdi. 2025 yilda ushbu mamlakatda aholi zichligi ikki barobardan ko'proq oshadi va 1 km 2 ga 1500 kishidan oshadi. Taqqoslash uchun biz dunyoning bir qator boshqa mamlakatlaridagi aholi zichligi ko'rsatkichlarini taqdim etamiz: Gollandiya - 359, Yaponiya - 331, Belgiya - 326, Buyuk Britaniya - 236, Germaniya - 226, Xitoy - 126, AQSh - 27, Rossiya - 10. Ammo shuni ta'kidlash kerakki, Rossiya hududining yarmidan ko'pi abadiy muzlik zonasida joylashgan (dunyo bo'yicha o'rtacha - 1 km 2 ga 40 kishi).
Davom etadi shahar o'sishi . So'nggi o'n yilliklarda rivojlanayotgan mamlakatlarda shahar aholisi o'sish sur'atlari aholining tabiiy o'sish sur'atlaridan oshib ketdi. 2000 yilda insoniyatning yarmi shaharlarda yashagan. 1994 yilda dunyodagi eng yirik shaharlar Tokio (Yaponiya, 26,5 million), Nyu-York (AQSh, 16,3 million), San-Paulu (Braziliya, 16,1 million), Mexiko (Meksika, 15,5 million), Shanxay (Xitoy, 14,7 million) bo'lgan. ), Bombay (Hindiston, 14,5 million), Los-Anjeles (AQSh, 12,2 million), Pekin (Xitoy, 12,0 million), Kolkata (Hindiston, 11, 5 million), Seul (Janubiy Koreya, 11,5 million).
Shaharlarda aholi zichligi juda yuqori: Moskvada - har kvadrat kilometrga 9 ming kishi, Nyu-Yorkda - 10 ming, Parijda - 12 ming, Tokioda - 14 ming kishi.
Shu bilan birga, rivojlanayotgan mamlakatlarning shaharlarida toza ichimlik suvi va sanitariya sharoitidan mahrum bo'lgan uylar, lagerlar va kambag'allar soni ko'paymoqda.
Keyinchalik aholining qarishi . 1996 yilda Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti keyingi 25 yil ichida pensiya yoshidagi odamlar soni 88 foizga ko'payishi va bu sayyoramizning ishchi kuchidagi nomutanosiblikka olib kelishi haqida hisobot e'lon qildi. Pensiya jamg'armalariga soliq to'lash uchun mehnatga layoqatli aholi ko'proq ishlashi kerak bo'ladi. Agar hozirda ishlaydigan ikki kishi bitta nafaqaxo'rni qo'llab-quvvatlasa, u holda 2025 yilga kelib bitta ishlaydigan kishi ikkita nafaqaxo'rni qo'llab-quvvatlashi kerak. 2025 yilga kelib dunyoda har o'ninchi odam 66 yoshdan katta bo'ladi. Sayyoramizning keksa aholisi 800 million kishiga etadi (1998 yilda - 390 million kishi).
Katta yoshdagi guruhlar aholisining ulushi oshadi. 1997 yilda iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarda 60-65 yoshdagi odamlar soni umumiy aholining 17 foiziga yetdi. 2025 yilga kelib ular rivojlangan mamlakatlar umumiy aholisining to'rtdan biridan ko'prog'ini tashkil qiladi, ularning soni 1,352 milliard kishiga etishi taxmin qilinmoqda. Bu sog'liqni saqlash va farovonlik xarajatlarining sezilarli darajada oshishiga olib keladi. 65 yoshdan oshganlarning ulushi (chet elda pensiya yoshi) 2050 yilda 12% dan 15% gacha (915 million kishi).
Do'stlaringiz bilan baham: |
