Mavzu; Dunyo aholi migratsiyasi. Reja; Dunyo aholi migratsiyasi

Millatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Dunyoda qariyib 3 ming xalq mavjud. Uzoq tarixiy rivojlanish natijasida ularning bir qismi millatga aylandi, boshqalari elat, uchinchilari esa – qabila guruhidan iborat. Oʻzbekiston Respublikasida 120 dan ortiq millat vakillari yashaydi. Oʻzbeklar mutlaq soniga koʻra dunyo xalqlari ichida 42 – oʻrinni egallaydi (30 mln. kishi, 2010). Dunyodagi mamlakatlarning aksariyati koʻp millatli hisoblanadi. Aholisi koʻp millatli mamlakatlarga Hindiston, Xitoy, Indoneziya, Pokiston, Rossiya, Eron, Malayziya, Oʻzbekiston, Qozogʻiston va boshqa kiradi. Aholisi asosan bir millat vakillaridan tashkil toptan mamlakatlar – Turkiya (82 %), Germaniya (90 % dan ziyod), Yaponiya, KXDR va Koreya Respublikami (99 %, 1993), Bangladesh (98 %dan ortiq), Saudiya Arabistoni, Yaman, Gresiya (95 % dan ziyod) va boshqa kiradi. Dunyodagi bir qancha xalqlar (kurdlar, balujlar va boshqalar) oʻz milliy davlatchiligiga eta emas. Binobarin kurdlarning umumiy soni 16 mln.dan ziyod boʻlib, ular asosan boʻlingan holda Turkiya, Iroq va Eronda yashaydi. Balujlar Eron va Pokistonda mavjud. Ozarbayjonlar oʻzining milliy davlatiga eta boʻlsa ham koʻpchiligi Eronda istiqomat qiladi. Xuddi shunday holat yahudiylar, armanlar va tojiklarga ham xos. Din koʻpchilik mamlakatlarning ijtimoiy va siyosiy hayotiga sezilarli taʼsir koʻrsatgan va koʻrsatmoqda, shuning uchun eʼtiqod qiluvchilar soni va geografik tarqalish sonini aniqlash katta ahamiyatga etAholi
Dunyo aholisining joylashishi va migratsiya, urbanizatsiya jarayoni 
Er sharida mamlakatlar va mintaqalar bo’yicha aholi juda notekis joylashgan. 
Aholining joylashishi (kichik qishloqdan (ovul) to murakkab shahar va qishloqlartizimigacha) ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish, xo’jalik taraqqiyoti va joylashish 
xususiyatlari, hamda hududning o’zlashtirilganlik darajasi, tabiiy sharoit va resurslar bilan chambarchas bog’liqdir. Dunyo aholisining 70% yer shari hududining 25% ida joylashgan bo’lsa, yer shari aholisining 80% SHarqiy yarim sharda istiqomat qilmoqda. Okean va dengiz bo’yining 50 km.li qirg’oq bo’yi mintaqasida 30% dunyo aholisi, 200 km.li mintaqada esa 50% aholi yashaydi. 
Er sharida SHarqiy yarim sharda aholi o’ta zich joylashgan ikkita hudud: a) 
SHarqda-Xitoyning SHarqiy qismi, Koreya va Yaponiya; b) Janubda-Hindiston, 
Bangladesh va Pokistonning bir qismi ajralib turadi. Bu hududlardagi qulay
1500 kishiga yetadi. Ayniqsa, qadimdan aholi zich joylashgan, daryo
Aholi migratsiyasi. Migratsiya - lotincha ko’chaman, joyimni o’zgartiraman 
degan mahnoni bildiradi va aholining joylashishi qayta taqsimlanishi, tarkibi va 
soniga ta’sir ko’rsatadi. Migratsiya jarayonlari Harakteriga ko’ra ichki, tashqi 
(mamlakatlararo) va ishchi migratsiyalariga ITI sharoitida esa «aql oqimi» 
yo’nalishiga bo’linadi. Migratsiya jarayonlarining bosh sabablari - iqtisodiy, siyosiy, 
etnik, demografik, madaniy, diniy va boshqalar bo’lishi mumkin. 
Ichki migratsiya aholining joylashishiga sezilarli ta’sir qiladi. Bu jarayon 
mamlakat doirasida bo’lib yangi resursli hududlarning o’zlashtirilishi va amalga 
oshirilayotgan mintaqaviy siyosat bilan bog’liq. SHuningdek, ishlash uchun ya’ni 
qishloqlardan-shaharga bo’lingan mayatniksimon migratsiya ham Harakterlidir. Bu 
jarayon iqtisodiy jihatdan rivojlangan mamlakatlar AQSH, Kanada, Yaponiya, bozor 
iqtisodiyotiga o’tayotgan Rossiya, Qozog’iston hamda Osiyoda-Vehtnam, Hindiston, 
Pokiston, Lotin Amerikasida - Braziliya, Afrikada - Jazoir va Liviya kabi bir qator 
mamlakatlar uchun xos bo’lgan xususiyatdir. 
Tashqi migratsiya ildizlari juda qadim zamonlarga borib taqaladi. Tarixda katta 
o’rin tutgan «xalqlarning buyuk ko’chishi» yer shari bo’ylab xalqlarning joylashish 
va qayta joylashishiga kuchli ta’sir qilgan bo’lsa, Buyuk geografik kashfiyotlar, o’rta 
asrlarda ayniqsa XVII asrdan boshlab Yevropada sanoatning rivojlanishi bilan 
mamlakatlararo va kontinentlararo ahamiyat kasb etdi.