Мавзу. Дидактика педагогик таълим назарияси сифатида I. Режа

Фалсафа ва социология жамият ва атроф-муҳит ривожининг умумий қонуниятлари ҳақидаги фанлар сифатида одамларнинг ҳаёти ва фаолиятининг ижтимоий ва бошқа ўзига хос хусусиятларини хисобга олишда дидактикага ёрдам беради.
Сиёсатшунослик таълимдаги сиёсий ҳодисалар ва жараёнлар билан боғлиқ дидактик масалаларни очиш учун хизмат қилади.
Этнология дидактикага одамларнинг миллий ўзига хосликларини тўғри ҳисобга олишда ёрдам беради, қайсики таълимда миллий тажрибалар ўзига хос хусусиятга эга.
Педагогик психология таълим жараёнида билим, кўникма ва малакаларни эгаллаш жараёнининг психологик қонуниятлари ва тамойилларини ҳисобга олишга имконият беради.
Одам физиологияси таълим жараёнида одам тана тузилиши ва нерв тизимининг ишлаш қонуниятларининг ўзига хос хусусиятлари, уларнинг роли, аҳамияти ва ўзига хос вазифаларни кўрсатишга ёрдам беради.
Хусусий методика алоҳида предметларни ўқитишда таълимнинг турли шакл ва воситаларини қўлланишининг ўзига хосликларини аниқ ҳисобга олишда дидактикага ёрдам беради.


2. Дидактиканинг мақсад – вазифалари ва асосий тушунчалари
Дидактиканинг асосий вазифаси ёш авлодни илмий билимлар, кўникма ва малакалар тизими билан қуроллантиришдан иборат.
Буларнинг барчаси ўқитувчининг таълимий, тарбиявий, ривожлантирувчи вазифаларини амалга оширишида ўз аксини топмоғи лозим. Ана шу асосдан келиб чиқиб айтиш мумкинки, таълим жараёнида ўқитувчи ўз таълим олувчиларига қўлга киритилган билимларни ўргатади. Ўкув фаолиятида уларни кўникма ва малакалар билан қуроллантиради. Шу билан бир пайтда у таълим олувчиларда дунёқараш ва ахлоқ меъёрларини ҳосил қилади, қизиқиш ва қобилиятларни шакллантиради, уларнинг билиш фаоллигини оширади. Ўқитувчининг фаолияти таълим олувчи шахсининг мақсадга мувофиқ шаклланишига катта имкониятлар очиб беради. Янада аниқ қилиб айтсак, бутун ўқув жараёнини режалаштиради, ушбу жараёнда таълим олувчилар билан биргаликдаги фаолиятни ташкил этади. Таълим олувчиларга қийинчиликларни енгиб ўтишда ёрдам беради ҳамда уларнинг билимларини ва бутун таълим жараёнини ташхис қилади. Ўз навбатида таълим олувчиларнинг фаолияти ўқув жараёнида ўрганишга, билим, кўникма ҳамда малакаларни эгаллашга, ўзини жамиятга фойдали фаолиятга тайёрлашга йўналтиради. Таълим жараёнида таълим олувчиларнинг фаолияти кўп қиррали йўналган ҳаракатни ифодалайди ва бу ҳаракат билишга доир вазифаларни ҳал қилишда уларга катта ёрдам беради.
Дидактиканинг асосий тушунчаларига таълим, таълим жараёни, таълим тамойиллари, таълим методлари, таълим шакллари, таълим воситалари, билим, кўникма, малака, ўқитиш, ўқиш ва шу кабилар киради.
Таълим – таълим олувчига махсус тайёрланган мутахассислар ёрдамида билим бериш ва улардаги кўникма ҳамда малакаларни шакллантириш жараёни бўлиб, кишининг шахс сифатида ҳаётга ва меҳнатга онгли равишда тайёрлаш воситаси.
Таълим деганда шахснинг жисмоний ва маънавий камол топиши, унинг онгли равишда айрим ибратли фаолиятлари йўналишлари тарихан майдонга келиши, ижтимоий намуна бўлишга ва ҳар томонлама баркамолликка интилиш жараёни тушунилади.
Таълимнинг бошланғич (дастлабки) вазифаси таълим олувчини ўқитишдан иборат. Шунинг билан бирга оила, ишлаб чиқариш ва бошқа соҳаларга маълумот бериш вазифасини бажаради.