Mavzu: Detalning ish chizmasiga qo'yiladigan talablar Ajraluvchi va ajralmas brikmalar mundarija kirish

Tirak rezbalarning yasovchisi teng yonsiz trapetsiyadan iborat bo`lib, uning bir yoni» ya`ni profilning ish bajaruvchi

tomoni 3° burchak, ikkinchi yoni esa 30⁰ burchak tashkil qiladi (11- shakl).

Bunday rezba profilining o`yiq qismi yumaloqlanadi, uchlari esa tekis kesilgan bo`ladi.

Tirak rezbalar ham trapetsiyasimon rezbalar kabi GOST 10.177—62 ga ko`ra yirik, normal va mayda qadamli, shuningdek, bir kirimli va ko`p kirimli, o`naqay va chapaqay bo`lishi mumkin.

Chizmada bunday rezbalar quyidagicha belgilanadi: tir. 46 X 10, bu erda 46- rezbaning tashqi diametri, 10 —- rezba qadami.

Xuddi shunga o`xshash, diametri 70 mm va qadami 10 mm bo`lgan yirik qadamli o`nakay uch yo`lli tirak rezba «tir. 70X (3X10)» ko`rinishida belgilanadi (10- shakl).

7. 
   shakl
   

7. 
   shakl
   

Tirak rezbalar asosan o`q buyicha bir tomonga yunalgan katta kuch bilan yuklangan vintlarda, masalan, domkrat, ishlatiladi. Yuqorida ko`rib o`tilgan standart burchak va yarim yumaloq bo`lgan rezbalar ham ishlatiladi (11-shakl, a,

b). Profili turtburchak yoki kvadrat bo`lgan rezbalar domkrat va presslarning vintlarida uchraydi.

Yarim yumalok yoki shu profilga o`xshash, masalan, uchlari yumaloqlangan trapetsiyasimon rezbalar vaqt-vaqti bilan bitta kuch ta`sir qilib turadigan vintlarda ishlatiladi.

Bu rezbalarni yasash dolgan rezbalarni yasashga ko`ra ancha murakkabdir, shuning uchun ham bular standartlashtirilmagan.

3. 
   REZBALARNING TURLARI VA BELGILANISHINI TASVIRLASH. Rezbalar tashqi va ichki bo`ladi. Agar rezba sterjen sirtiga (boltga,
   

Shpilkaga, vintga va shunga o`xshashlarga) ishlangan bulsa, tashqi rezba, agar teshiklarga (gayka, mufta, shpilka uyasi va shunga o`xshashlarga) ishlangan bo`lsa, ichki rezba deb ataladi. Ichki rezbalarni metchiklar bilan (12-shakl, a), tashqi rezbalarni plashkalar (12-shakl, b) eki rezba frezalari bilan, ikki rezba tarohchalari orasida vintni nakatka hilish yuli bilan (12- shakl, v) yoki maxsus stanoklarda roliklar orasidan O`tkazish usluli bilan qirqish (yasash) mumkin (12-shakl, g).

Rezbalarni qanday hosil qilish texnologiyasidan qatiy nazar, ular chizmada quyidagicha tasvirlanadi: a) sterjendagi rezbaning tashqi diametri tutash asosiy chiziqlar bilan, ichki diametri esa ingichka tutash chiziqlar bilan tasvirlanadi (13-shakl, a, b); b) teshikdagi rezbalar qirqim byerib ko`rsatilganda ichki diametri tutash asosiy chiziqlar bilan, tashqi diametri esa ingichka tutash chiziqlar bilan tasvirlanadi (14-shakl, a, b).

Agar rezbali teshik ko`rinmaydigan qilib tasvirlangan bo`lsa, barcha chiziqlar yo`g`onligi bir xil shtrix chiziqlar bilan chiziladi (15-shakl).

Sterjenning uh.iga parallel bo`lgan tekislikka proekdiyalab olingan tasvirda, ingichka tutash chiziq rezbaning sbegisiz bo`lgan butun uzunligigacha o`tkaziladi, teshik uqiga perpendikulyar tekislikdagi ko`rinishida esa uzunligi aylananing taxminan 3/4 qismiga teng bo`lgan va ixtiyoriy erda tugallanadigan

tutash yoy bilan chiziladi, rezbani tasvirlashda ingichka tutash chiziq asosiy chizivdan 0,8 mm uzoqlikda va rezba radami ulchamidan katta bulmagan masofada utkaziladi. Rezbali buyumlarning hirhimi va kesimida shtrixlash chiziklari sterjenda rezbaning tashqi diametrigacha, teshikda esa ichki diametr i gacha, ya`ni ikkala holda ham rezbaning tutash asosiy chizig`igacha etkaziladi (14-shakl, a, b). Rezbali sterjen va teshiklarda rezbaning chegarasini kursatuv chichiziq rezbaning, to`la profilli qismining oxirida sbegning boshlanishigacha o`tkaziladi. Rezbaning chegarasi rezbaning tashki diametrigacha o`tkaziladi va ko`rinar rezbalarda asosiy tutash chizih bilan, rezba ko`rinmas bo`lganda esa shtrix chiziq bilan tasvirlanadi (16-shakl, a, b, v va g lar).

7. 
   shakl
   

7. 
   shakl