Mavzu: Dalvarzintepa Reja. Kirish. Dalvarzintepa yodgorligi ning hozirgi joylashgan o'rni. Yodgorlik Kushon lar davridagi muhim ahamiyati. Arxeologik tadqiqotlar natijasida organilgan ashyolar

Mavzu: Dalvarzintepa Reja. Kirish. 1. Dalvarzintepa yodgorligi ning hozirgi joylashgan o'rni. 2.Yodgorlik Kushon lar davridagi muhim ahamiyati. 3.Arxeologik tadqiqotlar natijasida organilgan ashyolar. Xulosa Foydalanganadabiyotlar. Tarixdan ma'lumki bizning hududimiz (qadimgi joylawuvga kura) xilma-xil ma'danlarga boy. Turli hil dagi bosqinchilik natijasida vayronaga aylangan, noyob yodgorliklar, obidalar yer qatlamlari orasida qolib ketgan . Keyinchalik davlatlar paydo bulishi bilan qadimdan beri yer tubida qolib ketgan boyliklarni , madanlarni asta sekinlo'rganila boshladi. Hususan, angilya, amerika, rus ekspiditsiyalari tomonidan arxeologik tadqiqotlari natijasida topilgan madanlar olib ketilgan. Bizgcha esa oz miqdorda saqlanib qolgan. Shu jumladan biz manashu yodgorliklardan biri "Dalvarzintepa yodgorligi" haqida qisqacha ma'lumot olamiz. Dalvarzintepa qadimgi shahar harobasi - hozirgi Surxon daryo viloyati Sho'rchi markazi Sho'rchi shahidan 10 km shimoli sharqda joylashgan qadimgi shahar. Maydoni - 47 ga. Shahar 2qismdan iborat. Qudratli mudofa devorga ega bu shaharning Mudofa devori (qalinligi 10m gacha) bilan uralagan shox saroy qal'asi va shahar qismidan iborat. Shahar ham mudofaning istehkomli tizimidan iborat, bulib, bu yerda aslzodalar, hunarmandlar, kulollar, savdogar va ruhoniylar istiqomat qilishgan¹ . Sho'rchi tumanidagi qadimgi tepalik Kushonlar davri madaniyati saqlanib qolgan noyob yodgorliklar sifatida jahonga tanilgan. Shahar Kushon lar imperyasining poytaxti bulib xizmat qilgan . Mil.avv.2-asr oxiri 1-asr larda Dalvarzintepa o'rnida kichik manzilgoh paydo bo’lgan. Kanishka davrida shahar sifatida shakillangan.Mil.avv.1-asr oxirida Baqtrya hududida Dalvarzintepa dan boshqa yirik shahar manbalarda qayd etilmagan. Bu esa uni qay darajada gullab yashnaganidan dalolat beradi. Arxeologik tadqiqotlar natijasida Dalvarzintepa dan Mil. av. 1asrga oid tasviriy san'at namunalari topilgan. Noyob sopol parchalarida ot choptirib borayotgan askarlar tasvirlangan. 1972-yil kuzda misli kurilmagan oltin buyumlar hazinasi, dunyodagi eng qadimgi hisoblangan 2ta shaxmat donachasi Mil. 1-asrga oid. E. Rtvaldze B. Turgunov A. Sagdullayev tilla buyumlarni sanab yozuvlarni kuchirib yozishgan. B. Turgunova, E. Rtvaldze, F. Belyayeva, Anatoly Sagdullayev lar olib borgan arxeologik ekspiditsiya natijalarida topilgan tilla lar hajmi 115ta munchoq shodasi, buyinga taqiladigan 2ta pekto kamar to'qasi, bilakuzuk bulakchasi sirga, oltin buyumlar, va boshqalardan iborat. Ular ogir ligi 35kg, 712gr 13mg². Dalvarzintepa xazinasi dagi ayrim taqinchoqlar Afgoniston, hindiston, Pokiston dagi ayrim taqinchoqlar ga o'xshab ketsada ammo ularni shimoly Baqtriya ya'ni hozirgi O'zbekiston janubida yashagan ustalar tomonidan tayyorlangani shubhasiz. 1973-yil esa topilma buyicha konferensiya bulib utdi. G. A. Pugachenkov ning "Dalvarzintepa ning badiiy xazinasi" nomli kitobi rus va fransuz tillarida nashr etiladi. Dalvarzintepa da Mil. avv. 8-7-asrlarga oid temir qurollar, uroq, pichoq, paykon lar ham topilgan. Bu ma'lumotlar usha davrda ham ajdodlarimiz temirchilik, kulolchilik, tuquvchilik bilan shug'illanganliklaridan darak beradi. Mahalliy horijiy qadimshunoslar Dalvarzintepa da qariyib 60-yildan buyon arxeologik tadqiqotlarini olib borishib, bu yerda gi qadimgi shahar zodagonlari, uylai ularning ishlab chiqarishlari diniy inshootlari shahar mudofa devorlari atroflicha o'rganilgan. Kuplab arxeologik ashyoviy manbalar, xususan did bilan yaratilgan metal buyumlar sana'at asarlari topilgan. Shahar devorlaridagi mustahkam burj va shinaklar askarlar yurishiga muljallangan MAXSUS yulaklar, shaxar ga kiraverishda ung tomonda hunarmandlar uylari topilgan. Yana buyerdan budda ibodatxonasi qoldiqlari, buddaning bosh suyagi ham topilganligi tug'risida ma'lumot olamiz. O'zbekiston Respublikasi 1-prizidenti I. A. Karimov aytganlaridek "Tarixiy xotirasiz kelajakyuq" o'z tarixini bilmay turib inson hech qachon ozligini anglolmaydi, biz tariximiz ga chuqur shung'madik , qisqacha bulsa da, Qadimgi yodgorligimiz Dalvarzintepa tug'risida ma'lumot oldik. Lekin bu bilan bizdagi o'rganilgan hazina tugadi degani emas. Topilmagan o'rganilmagan tarixiy obidalarimiz juda kup hali. Bizning diyor juda katta madaniy va moddiy boyliklarni uziga qamrab olgan. Bizga qadimgi ajdodlarimiz hayoti, turmush tarzi, ulardan qolgan yodgorliklar, buyumlar juda qiziq . Dala uquv mashgulotlar da biz ham biror bir tarixiy yodgorliklar ni organishda qatnashish nafaqat uzimiz balki kelajak avlodlar uchun topilgan buyumlar har qanday ashyolarni asrab avaylab, ularni aholi tomonidan yuq qilib yubormasliklarini oldini olamz. Shahar shakillanishi da bosib utilgan bosqichlar, shahar qadimiyligi, u yerda topilgan buyumlar qadr qimmati bu bizning va ajdodlarimiz balki, vatanimiz merosi buni asrab avaylash har qanday yurtning uziga bogliq. Shunday ekan biz uzimiz da mana shunday matonat i his qilib ajdodlar tarixini, turmush tarzini yodgorliklarini madanyatimizni qanday qilib saqlab qolishimiz tugrisida Muhtaram Prizidentimiz boshchiligida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2020 yil 27-maydagi "Surxon daryo viloyatining turizim salohiyatidan samarali foydalanish va uni rivojlantirish buyicha qushimcha chora tadbirlar tugrisidagi" qaror tarixi uzoq - uzoq utmishga borib taqaladigan Dalvarzintepa ni sayyohlik makon iga aylantirishning yangi yunalishlarini belgilab berdi. Foydalangan adabiyotlar: A. Sagdullayev "Qadimgi O'zbekiston ilk yozma manbalarda" Toshkent. 1996 y. B. Eshov " Qadimgi O'rta Osiyo shaharlari tarixi" Toshkent 2006,. G. Pugachenkova "Dalvarzintepa - O'zbekiston janubidagi Kushon lar shahri" - 1978. Meros. uz." Kushon lar davlatining kelib chiqishi".