Mavzu: chukindi jinslarning tasnifi va mineral tarkibi



Download 198,64 Kb.
Pdf ko'rish
Sana31.12.2021
Hajmi198,64 Kb.
#234090
Bog'liq
Navoiy kon metallurgiya kombinati



Navoiy kon metallurgiya kombinati. 

Navoiy davlat konchilik instituti . 

Konchilik fakulteti. 

Konchilik elektr mexanikasi kafedrasi. 

Umumiy geologiya fanidan.  

Mustaqil ish. 

 

Mavzu: CHukindi jinslarning tasnifi va mineral  tarkibi. 

 

 

Topshirdi:35 c A- 20 KEM talabasi 

Mirzayev D.I. 

Qabul qildi:Alimov M.U. 

 

 

 



 

 

 



Navoiy 2021. 


 

1-Mustaqil ishi  

Mavzu: CHukindi jinslarning tasnifi va mineral  tarkibi. 

Reja 


1.Chukindi jinslar tasnifi 

2.Chukindi jinslar mineral tarkibi 

3. Minerallarning hosil bo’lish jarayonlari 

1

Choʻkindi togʻ jinslari - moddaning suvda choʻkishi yoki havodan 

tushishidan hamda quruqlik yuzasi, dengiz okean havzalaridagi muzlar faoliyati 

natijasida hosil boʻladigan tof jinslari. Choʻkish mexanik (ogʻirlik kuchi taʼsiri va 

muhit dinamikasining oʻzgarishidan), kimyoviy (suvli eritmaning toʻyinish 

konsentratsiyasiga yetishidan va almashinuv reaksiyalari natijasida) hamda biogen 

yoʻl bilan (organizmlar hayot faoliyati bilan bogʻliq) sodir boʻladi. Choʻkindi togʻ 

jinslari choʻkish xarakteriga koʻra, chaqiq, kimyoviy va biogen jinslarga boʻlinadi. 

Choʻkindi togʻ jinslarini hosil qiladigan asosiy manbalar: Yer poʻstini tashkil qilgan 

magmatik, metamorfik va qad. chukindi jinslar; tabiiy suvlarda erigan 

komponentlar; atmosfera gazlari; organizmlarning hayot faoliyati jarayonida hosil 

boʻladigan mahsulotlar; vulkanogen materiallardan iborat. Hozirgi zamon okean 

choʻkindilari va qad. choʻkindi jinslarda kosmik material va organik qoldiqlar ham 

uchraydi. Baʼzi Choʻkindi togʻ jinslari (ohaktosh, kumir, diatomit va boshqalar) 

butkul organik qoldiqlardan tarkib topgan. Zarra (donalar)ning oʻlchami, ularning 

shakli va uzaro birikmalari Choʻkindi togʻ jinslari struktururasini belgilaydi 

(qarang 

Togʻ jinslari tuzilishi

). Choʻkindi togʻ jinslari shakli va hajmi turlicha boʻlgan 

qatlam, linza va boshqa shakllardagi geologik jismlar hosil kilib, Yer pustila normal 

gorizontal, qiya yoki murakkab burmalar tarzida yotadi. Ushbu jismlarning ichki 

tuzilishi (donalar zarralarning uzaro joylashuvi va yoʻnalishi bilan bogʻliq) va 

boʻshliqni qay yoʻsinda toʻldirishi Choʻkindi togʻ jinslari te ketu ras i deyiladi. 



Choʻkindi togʻ jinslari quyidagicha hosil boʻladi: tub togʻ jinslarining yemirilishidan 

paydo boʻlgan dastlabki mahsulot suv, shamol, muzliklar bilan koʻchib, quruqlik 

yuzasi va suv havzalariga choʻkadi. Natijada turli xil komponentlardan tuzilgan 

boʻsh va gʻovak, suvga toʻyingan choʻkindi hosil boʻladi. Bu choʻkindi murakkab va 

xilma-xil fizik-kimyoviy (qisman biologik) sistemadan iborat boʻlib, vaqt oʻtishi 

bilan asta-sekin choʻkindi jinsga aylanadi (qarang 

Litogenez

). 


2. Choʻkindi togʻ jinslarining mineral tarkibi va genezisiga koʻra 10 dan ortiq 

guruhga ajratiladi: chaqiq jinslar, gillar, glaukonitli, glinozyomli, temirli, 

marganetsli, fosfatli, kremniyli, karbonatli jinslar, tuzlar, kaustobiolitlar va boshqa 

Asosiy guruhlardan tashqari aralash tarkibli jinslar ham bor. Choʻkindi togʻ jinslari 

kimyoviy tarkibiga koʻra magmatik jinslardan farqlanadi: jins hosil qiluvchi 

komponentlar tarkibi turlicha boʻladi; tarkibida suv, karbonat kislota, organik 

uglerod, kalsiy, oltingugurt, galoidlar koʻp boʻladi; temir oksidi bilan temir (II) 

oksidi nisbati katta. Choʻkindi togʻ jinslari dan gil (gil, argillit, gilli slanetslar — 50% 

ga yaqin), qumtosh (qum va qumtoshlar) va karbonatli jinslar (ohaktoshlar, 

dolomitlar 45% cha) keng tarqalgan. Yer yuzasida Choʻkindi togʻ jinslarining hosil 

boʻlishi va joylashuvi iqlim va tektonik sharoitlar bilan aniqlanadi. 

Geosinklinallarda Choʻkindi togʻ jinslarining katta qatlamlari yigʻiladi, 

platformalarda esa, aksincha ularning qalinligi kam boʻladi. Choʻkindi togʻ jinslari 

Yer poʻsti massasining 10% ni tashkil qilib, Yer yuzasining 75% ni qoplaydi. 

Quruqlikdagi Choʻkindi togʻ jinslarining 75% geosinklinal oblastlarda boʻlib, 25% 

platformalarga toʻgʻri keladi. Yer qaʼridan olinadigan jami foydali qazilmalar 

(koʻmir, neft, tuzlar, temir, marganets va alyuminiy rudalari, oltin va platina 

sochmalari, olmos, fosforitlar, qurilish materiallari va boshqalar)ning 75% 

Choʻkindi togʻ jinslari ga tugʻri keladi.

 

3.



 

Mineral – tabiiy fizikaviy-kimyoviy jarayonlar mahsulidir. Energiya manbai 

bo`yicha minerallar paydo bo`lish jarayonlari uchta yirik guruhga ajratiladi: A. 



Yerning ichki energiyasi bilan bog`liq – endogen; B. Quyosh energiyasi bilan 

bog`liq – ekzogen; 

 Minerallar hosil bo`lishining ekzogen jarayonlari Er qobig`ining ustki zonasida 

yuzaga keladi. Bunda minerallar va tog` jinslarining parchalanish, nurash jarayoni 

sodir bo`ladi. Parchalanish natijasida hosil bo`lgan mahsulotlar suv va havo oqimi 

(shamol) yordamida ancha masofalarga ko`chib o`tishi mumkin. Bunda ba`zi bir 

mineral va jinslar eritma holiga o`tib dengiz va okeanlar xavzalariga erigan holda 

yotib boradi. Fizikaviy nurash natijasida tog` jinslari va minerallarning mexanikaviy 

parchalanishi, ularning tarqalishi sodir bo`ladi. Parchalangan xomashyo yoki joyida 

qoladi, yoki suv oqimlari orqali ko`chib boshqa manzilga o`tadi. Bunda yangi 

minerallar hosil bo`lmaydi, biroq mexanikaviy parchalanish, ko`chish va to`planib 

qolishi natijasida, ko`plab qimmatbaho minerallarning muhim manbai 

hisoblanuvchi sochma (allyuvial, prolyuvial va h.k) konlar hosil bo`ladi. Kimyoviy 

nurashda minerallarning kimyoviy parchalanishi sodir bo`lib, ustki sharoitlarda 

turg`un bo`la oladigan yangi minerallar hosil bo`ladi. Bunda avvalo qoldiqlardan 

hosil bo`lgan minerallarni qayd etish lozim. Tarkibida silikat va alyumosilikatlar 

mavjud bo`lgan turli tog` jinslarining parchalanishida eruvchan mahsulotlarning 

(kaliy, natriy, kalsiy, magniy) tuzlari chiqariladi. Qiyin eruvchi minerallar – kremniy 

gili va kremniyli tuproq esa parchalanish joyida qoladi yoki biroz masofaga ko`chib 

o`tadi. Kimyoviy nurash jarayonini, masalan kaolinitni paydo bo`lishi quyidagi 

sxema bo`yicha sodir bo`ladi: K[AlSi3O8]+CO2+H2O→Al4[Si4O10] 

[OH]8+K2CO3+SiO2 ortoklaz kaolinit yoki (K2O·Al2O3 · 6Si) yoki (Al2O3· 2Si2· 

2H2O) yer qobig`ining ustki qismida nurash qobig`ida hosil bo`lgan, alyuminiy 

gidrooksidlari bilan boyitilgan qoldiq xomashyolar boksitlar deb ataladi. Kaolinit va 

boksitlarning hosil bo`lish jarayonlari, tegishli ravishda, kaolinizatsiya va 

boksitizatsiya nomlari bilan yuritiladi. Eroziya emirilish oqibatida ochilgan ruda 

(ma`dan) tomirlarida birlamchi (gidrotermal va boshqalar) ruda minerallari, 

ayniqsa sulfidlar onson tarzda parchalanib ikkilamchi, oksidlangan minerallarga – 




sulfatlar, oksidlar, karbonatlar va boshqa birikmalarga o`tadi. (Namunalar: 

Kaolinit, boksit va boshqalar). Eng yuqori, kislorodga boy bo`lgan oksidlanish 

qismida sulfidlar sulfatlarga aylanadi, masalan: CuFeS2+4O2=FeSO4+CuSO4 

xalkopirit 



 

Download 198,64 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish