Mavzu: C++ dasturlash tilida while, do while va for takrorlash strukturasi bilan ishlash. Reja c da while operatori c da for operatori c da do

Mavzu: C++ dasturlash tilida while, do..while va for takrorlash strukturasi bilan ishlash. Reja 1) C da while operatori 2) C da for operatori 3) C da do..while operatori 1-Rejaga do - while operatorida takrorlanishning tanasi kamida bir marta takrorlanadi. Shu bir marta hisoblash ham yechilayotgan masalani mohiyatini buzib yuborishi mumkin. Bunday hollarda while takrorlanish operatoridan foydalangan maqsadga muvofiq. while operatorining umumiy ko'rinishi: while ( shart ) { takrorlanish_tanasi; } takrorlanish_tanasi ixtiyoriy operator yoki operatorlar majmuidan iborat bo'lishi mumkin. while takrorlanish operatorning ishlash tartibi: Agar (shart) rost ( true ) qiymatga ega bo`lsa, takrorlanish_tanasi bajariladi. Agar (shart) yolg`on (false) qiymatga teng bo`lsa takrorlanish tugatiladi. Agar ( shart ) true qiymatga ega bo`lmasa takrorlanish tanasi biror marta ham bajarilmaydi. while takrorlanish operatoridan, qachon (shart) false (yolg'on) qiymat qabul qilsa chiqiladi. Ya'ni boshqarilish while operatoridan keyingi operatorga uzatiladi. Agar (shart) false qiymat qabul qilmasa, while takrorlanish operatoridan chiqib ketilmaydi va bu jarayon takrorlanishlanib qolish deyiladi. Dasturlash san'ati. do - while va while takrorlanish operatorlarida takrorlanish tanasi sifatida faqat bitta operator ishlatiladiga bo'lsa, bu operatorni blok orasiga { } olmasdan ham yozish mumkin. Lekin professional dasturchilar har qanay xolda takrorlanish tanasini blokka { } olib yozishni tavsiya qilishadi. Bu esa sodir bo'lishi mumkin bo'lgan mantiqiy xatoliklarni oldini oladi. Misol 1: 1 dan 10 gacha bo'lgan sonlarni chiqaruvchi dastur tuzilsin. #include int main() { int i = 1; while ( i <= 10 ) { cout << i << endl; i++; } system ("pause"); return 0; } Misol 2: 1+1/2+1/3+…+1/50 yig`indini hisoblovchi dastur tuzilsin. #include int main() { float i = 1; // sanagich float s = 0; // yig'indi while ( i <= 50 ) { s += 1 / i; i++; } cout << s << endl; system ("pause"); return 0; } Misol 3: Kompyuter o'ylagan sonni topish dasturi #include #include int main() { int x, y = 0, u = 0; srand(time(NULL)); x = rand() % 1000 + 1; cout << "Kompyuter o'ylagan sonni toping" << endl; while (x != y) { cin >> y; u++; if (x > y) cout << "Kompyuter o'ylagan son katta" << endl; else if (x < y) cout << "Kompyuter o'ylagan son kichik" << endl; } cout << "Qoyil topdingiz!!!" << endl; cout << "Urinishlar soni=" << u << endl; system ("pause"); return 0; } 2-Rejaga Bir hil hisoblash jarayonlarini bir necha bor takrorlanish jarayonga takrorlanish (takrorlanish) deyiladi. Borland C++ Builderdasturlashtirish tilida takrorlanish operatorining uch xil turi mavjud. 1. for takrorlanish operatori 2. do .. while takrorlanish operatori 3. while takrorlanish operatori Yechilayotgan masalaga qarab, dasturchi o`zi uchun qulay bo`lgan takrorlanish operatoridan foydalanishi mumkin. for takrоrlash оpеratоrining sintaksisi quyidagicha: for (; ; ) ; Bu оpеratоr amal qilishni bajarishdan bоshlaydi. Kеyin takrоrlash qadamlari bоshlanadi. Har bir qadamda bajariladi, agar natija 0 dan farqli yoki rоst (true) bo’ lsa, takrorlanish tanasi - bajariladi va охirida bajariladi, aks hоlda bоshqaruv takrоrlash оpеratоridan kеyingi оpеratоrga o’ tiladi. Takrorlanish tanasi – sifatida bitta оpеratоr, shu jumladan bo’sh оpеratоr, yoki оpеratоrlar blоki kеlishi mumkin. Takrorlanish takrorlanishi davomida bajarilishi lozim bo'lgan operatorlar majmuasi takrorlanish tanasi deyiladi. Takrorlanish tanasi sifatida bir yoki bir nechta operatordan foydalanish mumkin. Agar takrorlanish tanasida bir nechta operatordan foydalanmoqchi bo`lsak bu operatorlarni blok { } orasiga olishimiz kerak. Misol 1: 1 dan 10 gacha bo'lgan sonlarni chiqaruvchi dastur: Borland C++ Builder da dasturu: void __fastcall TForm1::Button1Click(TObject *Sender) { int i; for(i=1; i<=10; i++) Memo1->Lines->Add(i); } NATIJA: Ekranda quyidagicha natija xosil bo'ladi: Quyida for takrorlanish operatori batafsil berilgan. for takrorlanish operatorini umumiy ko'rinishda quyidagicha ifodalash mumkin: for (o'zgaruvchisining_boshlang'ich_qiymati; takrorlanish_sharti; o'zgaruvchisini_oshirish) takrorlanish _tanas i; o'zgaruvchisini_oshirish o'rnida kamaytirish ham bo'lishi mumkin. Agar takrorlanish tanasida bir nechta operatordan foydalanmoqchi bo`lsa unda operatorlarniblok { } (begin va end) orasiga olishimiz kerak. Misol 2: 10 dan 1 gacha bo'lgan sonlarni chiqaruvchi dastur: Borland C++ Builder da dasturu: void __fastcall TForm1::Button1Click(TObject *Sender) { int i; for(i=10; i>=1; i--) Memo1->Lines->Add(i); } NATIJA: break – funksiyasini har qanday takrorlanish operatoriga qo`llash mumkin. Bu funksiya takrorlanish tugatilishini ta’ minlaydi. Ya`ni boshqarilishni takrorlanish operatoridan keyingi operatorga uzatadi. continue – funksiyasini har qanday takrorlanish operatoriga qo`llash mumkin. Bu funksiya takrorlanish parametrining keyingi qiymatni qabul qilishini taminlaydi. Boshqacha so`z bilan aytganda takrorlanish tanasi tugatiladi. Bunda takrorlanishning o`zi tugatilmaydi. Misol 3: n natural soni berilgan. Birdan n gacha bo`lgan sonlar yig`indisini hisoblovchi dastur tuzilsin Borland C++ Builder da dasturu: void __fastcall TForm1::Button1Click(TObject *Sender) { int s,n,i; n=StrToFloat(Edit1->Text); s=0; for (i=1; i<=n; i++) s=s+i; Label2->Caption=(s); } NATIJA: for takrorlanish operatorining boshqa imkoniyatlari for takrorlanish operatorida qavs ichidagi ifodalar bo'lmasligi mumkin, lekin ";" bo'lishi shart. Eng sodda doimiy takrorlanuvchi takrorlanish operatori quyidagicha: for ( ; ; ) 3-Rejaga do - while operatorida takrorlanishning tanasi kamida bir marta takrorlanadi. Shu bir marta hisoblash ham yechilayotgan masalani mohiyatini buzib yuborishi mumkin. Bunday hollarda while takrorlanish operatoridan foydalangan maqsadga muvofiq. while operatorining umumiy ko'rinishi: while ( shart ) { takrorlanish_tanasi; } takrorlanish_tanasi ixtiyoriy operator yoki operatorlar majmuidan iborat bo'lishi mumkin. while takrorlanish operatorning ishlash tartibi: Agar (shart) rost ( true ) qiymatga ega bo`lsa, takrorlanish_tanasi bajariladi. Agar (shart) yolg`on (false) qiymatga teng bo`lsa takrorlanish tugatiladi. Agar ( shart ) true qiymatga ega bo`lmasa takrorlanish tanasi biror marta ham bajarilmaydi. while takrorlanish operatoridan, qachon (shart) false (yolg'on) qiymat qabul qilsa chiqiladi. Ya'ni boshqarilish while operatoridan keyingi operatorga uzatiladi. Agar (shart) false qiymat qabul qilmasa, while takrorlanish operatoridan chiqib ketilmaydi va bu jarayon takrorlanishlanib qolish deyiladi. Dasturlash san'ati. do - while va while takrorlanish operatorlarida takrorlanish tanasi sifatida faqat bitta operator ishlatiladiga bo'lsa, bu operatorni blok orasiga { } olmasdan ham yozish mumkin. Lekin professional dasturchilar har qanay xolda takrorlanish tanasini blokka { } olib yozishni tavsiya qilishadi. Bu esa sodir bo'lishi mumkin bo'lgan mantiqiy xatoliklarni oldini oladi. Misol 1: 1 dan 10 gacha bo'lgan sonlarni chiqaruvchi dastur tuzilsin. #include int main() { int i = 1; while ( i <= 10 ) { cout << i << endl; i++; } system ("pause"); return 0; } Misol 2: 1+1/2+1/3+…+1/50 yig`indini hisoblovchi dastur tuzilsin. #include int main() { float i = 1; // sanagich float s = 0; // yig'indi while ( i <= 50 ) { s += 1 / i; i++; } cout << s << endl; system ("pause"); return 0; } Misol 3: Kompyuter o'ylagan sonni topish dasturi #include #include int main() { int x, y = 0, u = 0; srand(time(NULL)); x = rand() % 1000 + 1; cout << "Kompyuter o'ylagan sonni toping" << endl; while (x != y) { cin >> y; u++; if (x > y) cout << "Kompyuter o'ylagan son katta" << endl; else if (x < y) cout << "Kompyuter o'ylagan son kichik" << endl; } cout << "Qoyil topdingiz!!!" << endl; cout << "Urinishlar soni=" << u << endl; system ("pause"); return 0; }