Mavzu: Burchak o‘lchash o‘rnatuvchi adilagini puxta yustirovkasi va tekshirish burchak o‘lchash aniqligini oshiradi Reja

Mavzu: Burchak o‘lchash o‘rnatuvchi adilagini puxta yustirovkasi va tekshirish burchak o‘lchash aniqligini oshiradi
Reja:

• 
  Gorizontal s‖yomka
  
• 
  Teodolit yo‖llari
  
• 
  Gorizontal burchak o’lchash moxiyati
  

Yer yuzasidagi A va V nuqtalarning bir-biriga nisbatan gorizontal hamda vertikal tekislikda egallagan o‖rnini aniqlash geodeziyaning asosiy vazifalaridan biridir. 1-shaklda AV=D-A va V nuqtalar orasidagi masofa; NN₁-sathiy yuza; AA₁ || NN₁ bo‖lganidan, AA₁₌d, D ning gorizontal proekstiyasi bo‖lib, u gorizontal qo‖yilish deyiladi. Gorizontal

s‖yomkada ikki nuqta orasidagi chiziqning va bu chiziqlar orasidagi burchakning gorizontal qo‖yilishi hamda chiziqlarning yo‖nalishiga qarab, yerning to‖rt tomoniga nisbatan joylanishi aniqlanadi, keyin qog`ozda bularni tasvirlash yo‖llari o‖rganiladi. Bu ishda burchakning gorizontal qo‖yilishini teodolit bilan o‖lchash asosiy ahamiyatga ega bo‖lganidan, bu s‖yomka burchak o‖lchash s‖yomkasi va ba‖zan teodolit s‖yomkasi deb ham ataladi.



44-rasm. Gorizontal s‖yomka qilish
Gorizontal s‖yomkada berilgan joyning chegarasi va u yerdagi tafsilot s‖yomka qilinib, planda yolg`iz joy konturlari tasvirlanadi.
S‖yomka ishlariga quyidagilar kiradi:
1) s‖yomkaga tayyorgarlik ko‖rish, 2) poligon va teodolit yo‖lini belgilash; 3) poligon va yo‖lni punktga bog`lash; 4) poligon elementlarini o‖lchash; 5) tafsilotni s‖yomka qilish. Bundan keyin kameral ishlar: a) hisoblash ishlari va b) grafikaviy ishlar bajariladi.
S‖yomkaga tayyorgarlik ko‖rishda s‖yomka qilinadigan joy karta yoki eski planda aniqlanib, joy o‖rganib chiqiladi. Keyin shu joyning o‖zida rakognostirovka ishlari olib boriladi, ya‖ni joy bilan yaxshi tanishib, tayanch punktlar va ularga bog`lash yo‖llari belgilanadi, s‖yomka qulay bo‖lishi uchun teodolit yo‖lini va poligonni qanday olish rejalari tuziladi. Joyning tafsiloti tasvirlangan sxematik plani chiziladi.
Teodolit yo‖llari kelgusi ishlarga asos bo‖lganidan, burchak uchlari mustahkam o‖rnatiladi. Nomerlari maxsus ustunchalarga yoziladi, ustunchani o‖rnatish imkoniyati bo‖lmasa, betondan 0,5 m diametrli markirovka (nuqta atrofidagi betonlangan tekis doira) ishlanadi va uning markaziga nuqta nomeri yoziladi. Umuman, dalada o‖rnatilgan nuqtalar mahkamlanishi bilan birga, ularni oson topish uchun turli bel- gilar qo‖llaniladi.