Mavzu: Bromatometriya,xloryodometriya,nitritometriya usullarini qo’llanilishi Reja

Xloryodimetriyani qo’llanishi. Xloryodimetriya turli қaytaruvchilar, qator organik dori preparatlar: sulfanilamid xosilalari, barbituratlar, tiobarbituratlar, novokain, rivanol va boshқa organik birikmalarni aniqlashda qo’llaniladi.Yod monoxlorid bilan bevosita titrlash usulida simob (I), kalay (II), mishyak (III),surma (III), temir (II), yodidlar, sulfitlar, tiostianatlar, askorbin kislotasi,gidrazin va uning xosilalari, gidroxinon, metionin, tiokarbamid va uning xosilalari va boshqa moddalar aniқlanadi.Yuқorida қayd etilganidek, xloryodimetrik titrlashning oxiri, aksariyat xollarda potenstiometrik usulda aniқlanadi.Ba’zi misollarni keltiramiz.Bevosita titrlash usulida temir (II) quyidagi reakstiya asosida:

2Fe²⁺+ JSl = 2Fe³+ + J- + Slkislotali muhitda rN = 0,5-1,0 aniqlanadi. Reakstiya butkul oxirigacha borishi uchun titrlash temir (III) ni barқaror kompleksonat FeY- ga bog’lab, reakstiyani ungga siljituvchiEDTA kompleksoni ishtirokida olib boriladi. Reakstiya tenglamasining umumiy ko’rinishi

2Fe2+ + JC1 + 2H2Y2- = 2FeY- + J- + Sl- + 4N+ H₂Y₂

Bu erda etilendiamintetrasirka kislotasi anioning qisqartirilgan belgisi.Mazkur reakstiyani EN ni potenstiometrik usulda aniqlash mumkin.Ferrostianidlar ferristianidlarga қadar қuyidagi reakstiya asosida

2[Fe(CN)6]4-+ 2JC1 = 2[Fe(CN)6]3- + J₂ + 2Sl

kuchsiz ishқoriy sharoitda (NaHCO3 ishtirokida) titrlanadi.Tiostianatlar (rodanidlar) neytral, kuchsiz kislotali va kuchsiz ishqoriy sharoitda titrlanadi. Reakstiyasini quyidagicha yozish mumkin.

Kuchsiz ishqoriy sharoitda:

HCS- + 4JC1 + 8OH^- = SO₂- + JCH + 3J- + 4Cl- + 4H₂O

Neytral va kuchsiz kislotali sharoitda

HCS^- + 7JC1 + 4H₂O = SO₂- + JCH + 3J₂ + 7SG + 8H+Gidroxinonni C₆H₄(OH)₂ xinongacha C₆H₄O₂ titrlash ham kuchsiz kislota yoki kuchsiz ishqoriy muҳitda қuyidagi reakstiyalar asosida olib boriladi. Kuchsiz kislotali muҳitda Kuchsiz ishқoriy muҳitda Askorbin kislotasi (vitamin S) miқdorini JC1 eritmasi bilan bevosita titrlab aniқlash mumkin Askorbin kislotasi Qoldiqni va maxsulotni titrlash usullarida temir (II), simob (I), sulfitlar, fenol,rezorstin salistilatlar va boshқalar aniқlanadi.Masalan, temir (II) ni aniқlash uchun, temir (II) bo’lgan eritmaga Cl eritmasidan ortiқcha қo’shilganda

2Fe²⁺ + 2JCl = 2Fe³⁺ + J₂ + 2Cl

reakstiyasi boradi va ajralgan yod (mahsulot) natriy tiosulfat bilan titrlanadi. Hg₂Cl₂ni aniqlash uchun tarkibida simob (I) xloridi bo’lgan tortim JCl eritmasining muayyan ortiqcha miqdori bilan 2-3 daqiqa davomida xlorid kislotali muxitda aralashtiriladi. Hg₂Cl₂ to’liq erib ketgach 10% KJ eritmasidan ortiқcha қo’shiladi va ajralib chiqqan iod natriy tiosulfatning standart eritmasi bilan titrlanadi.Yodni biriktirib oluvchi organik dori vositalarni aniқlash uchun, organik birikma eritmasining alikvota ҳajmiga JCl ning standart eritmasidan ortiqcha miқdorda қo’shib, aralashma reakstiya borishi uchun ma’lum vaқt qoldiriladi. Shundan so’ng aralashmaga ortiqcha kaliy yodid qo’shiladi va ajralib chiqqan yod natriy tiosulfatning standart eritmasi bilan kraxmal indikatori ishtirokida titrlanadi.Masalan, etakridin laktat ana shunday usulda, quyidagi reakstiya asosida, aniqlanadi Etakridin laktat

CH3CHOHCOOH + 2NCl KJ + JCl = J2 + KCl

qoldiq J+ 2Na₂C₂O₃ = 2NaJ + Na₂C₄O₆