Mavzu: bozor iqtisodi sharoitida rejalashtirish va bashorat qilish 1

Strategik reja va uning ko‘rsatkichlari


Logistikaning rejalashtirish vazifaiari — logistik faoliyatning kelajakdagi aniq parametrlarini belgilovchi lovihaiar ishlab chiqilishi natijasida korxona logistik tizimining maqsadi amalga oshadi.

Logistikani rejalashtirish — tartibga solingan, kelajakda maqsad- ga erishish parametrlarini belgilovchi logistik ma’lumotlarni qayta ishlashga asoslangan logistik loyiha ishlab chiqish jarayoni.

Konseptual rejalashtirishning maqsadi — korxona resurslarim ko'psonli tarqoq harakatlarga socliilisliining oldini olish.

Rejalashtirish bosqichlari:

1. maqsadlarni ifodalash;

   
   

2. muammolarni qo‘va bilish;

   
   
3. 
   
   variantlami izlash;
   

4. oldindan aytib berish;

   
   

5. baholash va qaror qabui qilish.

   
   

Muddatlarga ko‘ra rejalashtirish turlari:

1. strategik rejalashtirish — biznesning amaldagi saviyasini koMarib turgan shakli va usuliga, muntazam ravishda o'zgarib iiirgan tashqi muhit sharoitida rivojianishiga tegishli. Strategik icj a I aslitirishd a faqatgina yirik va strategik, 10 yildan 20 yilgacha vaqt oralig‘iga bog‘liq bo'lgan maqsadlar ifodalanadi;

   
   

2. uzoq muddatli rejalashtirish — investitsiya rejalari va iste’- molchilarga xizmat ko'rsatish dasturlari tuziladi. 10 yilgacha bo‘lgan vaql qamrab olinadi;

   
   

3. o‘rta muddatli rejalashtirish — uzoq muddatli dasturlarni imalga oshirish uchun shart-sharoit yaratiladi. Bunda rejalash- lirishning moliyaviy, iqtisodiy, texnik va texnologik jihatlari hisobga ulinadi. Bunday rejalashtirishning vaqt bilan belgilanadigan oralig'i (besh yil atrofida) investitsiyaga, ayniqsa asbob-uskunalar va bino layyorlash, rnaxsus jihoz tayyorlatish uchun vaqtga ehtiyoj borligi bilan izohlanadi;

   
   

4. o‘zgaruvchan qisqa muddatli rejalashtirish.

   
   

Faoliyat sohasi bo‘yicha rejalashtirish turlari:

1. savdoni rejalashtirish;

   
   

2. materiallarga bo‘lgan ehtiyojni rejalashtirish;

   
   

3. mahsulot sotib olishni rejalashtirish;

   
   

4. ishlab chiqarishni rejalashtirish.

   
   

Rejalashtirish tizimiga qo‘yiladigan talablar:

1. 
   
   hujjat bilan ta ’minlanishi — rejali hisob-kitoblarni kelishish
   

8. mida reja bajarilishi ustidan nazorat o‘rnatish uchun rejaning .isosiy tarkibiy qismlari hujjatlashtirilgan bo Mis hi lozim;

   
   

2. 
   
   mukammallik',
   
3. 
   
   aniqlik — rejlashtirish obyektlarining xususiyatiari qay dara­jada aniq o'lchanishi lozimligini to‘g‘ri tanlash hamda rejaning qismlari va mazmunini aniqlash muhimdir.
   
4. 
   
   muvofiqlik — rejalashtirish tizimining barcha alohida rejalari yaxlit holga keltiriladi va muvofiqlashtiriladi. Muvofiqlik eng awal rejaning tarkibiy qismlariga va alohida rejalar o'rtasidagi bogMiq- likka tegishli. Rejalaming mazmuni jihatidan maqsadlar, prog- nozlar, tadbirlar, mablagMar, rejalar va muddati uchun mas’ul shaxslar harakati muvofiqlashtiriladi. Alohida rejalarning zamrligi, shoshilinchliligi, iyerarxiyaligi, izchilligi va o'zgaruvchanlik darajasi yuzasidan muvofiqlashtirilishi talab etiladi. Rejalarning yaxlit holga keltirilishi turli darajadagi rejalar muvofiqligini o‘z ichiga oladi.
   

Rejalar muvofiqligi — biron darajadagi rejalaming muvofiq- lashtirilishi butun bir tizim faoliyatini rejalashtirish, ya’ni logistik ish tartibini bajarishga qaratilgan bir-biri bilan bog'liq materiallar oqimini qayta ishlash, standart va texnik sharoitlar rejalarini ishlab chiqish demakdir.

Iqtisodiy rejalashtirish narxiar, baholar, ish haqi va boshqa xarajatlarning umumiy tendensiyasini baholashda zamr bo‘lgan ma’lumotlar bilan ta’minlaydi. Tarmoqli rejalashtirish tarmoq modellarini va jadvallarini ishlab chiqishni o‘z ichiga oladi.

Logistika vazifaiari korxonaning umumiy biznes-rejasiga kiri- tilishi lozim. Shu tariqa bozor sharoitini tahlil etish va ish hara­kati uslubini belgilash jarayonida xaridorlar talabini aniqlash va taqsimlash vositalarini tanlash zamr bo'ladi. Ish harakatining boshqa turlarini baholash va keyinchalik ko'proq raqobat ko‘rsa- taoigan strategiyani aniqlash jarayonida tovarlarni yetkazib berish, saqlash va harakatlantirish bilan bogliq omillar hisobga olinishi kerak.

Kompaniyalar aksariyat hollarda uyushgan rejalashtirishga logistika masalalarini kiritmaydi va shuning uchun foyda olmaydi. Buning sababi materiallar oqimi boshqaruvi jarayonining o'zga- ravchan mohiyatidadir. Bunday korxonalarda logistikani ta’minot bilan tenglashtiradilar, qisqa muddatli omil sifatida izohlaydilar, uzoq muddatli rejalashtirish bilan kamda-kam bogiaydilar.

Yuqori o‘zgaruvchanlikka ega bo‘lgan logistika ham qisqa muddatli, ham uzoq muddatli omil bo‘lgani sababli ular orasidagi irqni belgilash juda murakkab. Biroq logistikaga qilinadigan moliyaviy va moddiy xarajatlar miqdori, shuningdek, logistikaning korxona raqobatbardoshligiga ta’sir ko‘rsatish darajasi bunday I.irqni aniq belgilashni talab etadi, ayniqsa, umumiy biznes-rejaga logistika elementlari kiritilishi zarur bo‘lgan hollarda.


Xulosa
Bozor iqtisodiyoti rejalashtirishni ham, bashorat qilishni ham inkor etmaydi va ulardan avvalgi buyruqbozlikni chiqarib tashlagan holda foydalanishni tavsiya qiladi. Rejalashtirish va bashorat qilish menejmentning funksiyalari bo’lib, u yoki bu vaqt oralig’ida biznes strategiyasini aniqlashga yo’naltiriladi. Bashorat qilish rejalashtirishga nisbatan ko’proq ehtimoliy xarakterga ega bo’ladi.
Rejalashtirish va bashorat qilish doimo kelajakka yo’naltirilgan bo’ladi. Ular rivojlanish istiqbollarini belgilashda bir-birini to’ldirib turadi. Bashorat rejalashtirishning dastlabki bosqichidir. Norma va normativlar rejalashtirishning muhim elementlari bo’lib, ular ishlab chiqarishning u yoki bu maqsadlariga sarflanuvchi resurslarning maksimal yoki minmial chegarasini belgilab beradi. Norma va normativlar progressiv bo’lishi va vaqti-vaqti bilan qonunchilikda belgilangan tartibda qayta ko’rib chiqilishi lozim.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Debertin, Dr David L: Agricultural Production Economics. Second Edition 2012, GreateSpace.
2. Kubr, M.(ed.) “Management consulting: A guide to the profession (fourth edition)” Geneva, International Labour Office, 2002
3. Kavalenko N. Ya. Ekonomika selskogo xozyaystvo. M: Kolos, 2016
4. Djalalova I.A., Tursunov R.T. Biznesni boshqarish. Darslik. – T: Iqtisodiyot. 2011
5. Maxmudov E.X., Isoqov M.Yu. Biznеs - rеjalashtirish. O’quv qo’llanma. –T.: 2005.
6. Jo’rayev F. Qishloq xo’jalik korxonalarida ishlab chiqarishni tashkil etish. – T.: “Istiqlol”, 2004
7. Babayeva N., Raximova M., Xalimova M. Biznes reja tuzish bo’yicha qo’llanma. BMTTDning O’zbekistondagi vakolatxonasi, 2012
8. Umurzoqov U.P., Toshboyev A.J., Toshboyev A.A. Fermer xo’jaligi iqtisodiyoti. O’quv qo’llanma. –T.: “Iqtisod-moliya”, 2008