Mavzu: Boshqarishning asosiy va fundamental prinsiplari Reja: Boshqarish prinsiplari Assosiy tushunchalar

 
2.Asosiy tushunchalar va ta’riflar. 
“Texnologiya” so`zi yunoncha “techne”-san’at, mohirlik va “logos”- fan so`zlariidan kelib 
chiqqan. 
Quyidagi ta’rifni berish mumkin: texnologiya – mahsulotni ishlab chiqarish jarayonida xom
ashyo yoki materialni qayta ishlash, tayyorlash, holatini, xossalarini, shaklini o`zgartirishning vosita 
va usullarining to`plami. Mato yoki kompyuterni tayyorlash uchun texnologiyaga –dastlabki
materialni qayta ishlash va ulardan tayyor mahsulotni olish vositalari va usullariga ega bo`lish kerak. 
Texnologiya moddiy mahsulot olish uchun materiyaning dastlabki holatini yoki sifatini o`zgartiradi. 
Texnologiyaning vazifasi insonning olam va tabiat haqidagi bilimlarini odamlar uchun zarur va 
foydali bo`lgan moddiy mahsulotga aylantirishdan iborat. 
Texnologik jarayon – mahsulotni ishlab chiqarish jarayonida xom ashyo yoki materialni 
qayta ishlash, tayyorlash, holatini, xossalarini, shaklini o`zgartirishdan iborat bajariladigan
ishlarning mantiqiy ketma-ketligi. 
Texnologik jarayonning parametrlari - texnologik jarayonning borishini tavsiflovchi
fizikaviy kattaliklardir. Masalan, temperatura, bosim, sarf, kuchlanishlar texnologik jarayonning
parametrlari bo`lishlari mumkin. 
Texnologik jarayonni amalga oshirishda bu jarayonni xarakterlovchi parametrlar aniqlangan 
qonunlar (mantiqiy ketma-ketlik) bo`yicha o`zgarishlari kerak (yoki doimiy bo`lishlari kerak). 
Texnologik jarayonlar har turli bo`lishlari mumkin, masalan: 

elektrotexnik, issiqlik texnikasi, ximiyaviy yoki biologik ob’ektlarni boshqarish jarayoni; 

robotlarni boshqarish jarayoni; 

paxtani tola va chigitga ajratish jarayoni (jinlash); 

ipni g`altakka o`rash; 

---


raketani nishonga tog`rilashda uni boshqarish jarayoni. 
Boshqarish deganda, keng ma’noda, qo`yilgan maqsadga erishishni ta’minlovchi biron-bir
jarayonni tashkil etishni tushuniladi. Boshqarish shundan iboratki, ob’ektga (elektrotexnika yoki
issiqlik texnikasi, paxta, raketa) ta’sir ko`rsata borib, unda sodir bo`layotgan jarayonlarni shunday
o`zgartirish kerakki, toki boshqarish maqsadiga erishilsin. 
Boshqarish maqsadini boshqarish sistemalari bo`yicha mutaxassislar emas, balki, masalan, 
texnologlar, injenerlar, iqtisodchilar, biologlar, yani, texnikaning boshqarishni qo`llash zarur
bo`lgan sohasidagi mutaxassislar shakllantiradilar. Boshqarish bo`yicha mutaxassislarning asosiy
masalasi boshqarish maqsadiga erishish uchun zarur bo`lgan axborotni yig`ish, uzatish, uni qulay
shaklda taqdim etish yoki qulay shaklga aylantirish, qayta ishlash va nihoyat boshqarish ob’ekti
maqsadni bajarishini ta’minlashi uchun bu axborotdan qanday foydalanish haqida qaror qabul 
qiliuvchi sistemani yaratishdan iborat. 
Misollar: