|
Хулоса :
Болалар нутқини ривожлантиришни рағбатлантирувчи ёки уни секинлаштирувчи кучларни аниқлаш ушбу жараёнда аниқ мақсадни кўзлаган
ҳолда педагогик саъй-ҳаракатларни уюштириш калитидир. Кадрлар тайёрлаш миллий дастурида, кўп маротаба илғор педагогик технологияларни
ўрганиб, уларни ўқув муассасаларимизга олиб кириш зарурлиги уқтирилган.
Нутқнинг товуш маданияти. Фонематик қабул қилишни, нутқнинг талаффуз ва ифода жиҳатларини ривожлантириш. Артикулятсия ва акустика жиҳатидан яқин товушларни (қаттиқ ва юмшоқ, жарангли ва жарангсиз, шувулловчи, сонор) эшитишда ажрата олиш ва уни тўғри талаффуз этиш. Сўзлардаги, тез айтишлардаги , қисқа шеърлардаги товушларни тўғри ифодалашни машқ қилдириш. Ифода, интонация суръати ва баландлигини беихтиёр тартибга солишни ўргатиш.
Ilova
Mavzu: «О» tovushini talaffuz qilish
Maqsad:
«O» tovushi bilan tanishtirish.
Vazifalar:
«O» tovushini talaffuz qilishga o‘rgatish
«O» tovushining unli tovush ekani haqida tushuncha berish, uning so‘z boshi, o‘rtasi va oxirida kelishini aytish, uning to‘g‘ri talaffuzini o‘rgatish,
«O» tovushli so‘zlar bilan bolalar nutqini boyitish.
Kutilayotgan natijalar:.
«O» tovushining unli tovush ekanligini, uning so‘z boshi o‘rtasi va oxirida kelishini bilib oladilar.
«O» tovushli so‘zlar ayta oladilar.
Kerakli jihozlar:
«O» tovushi bor suratlar, kubik: bir tomoniga labning ochiq holati rasmi yopishtirilgan, boshqa tomonlariga unli harflar yopishtirilgan.
Mashg‘ulotning borishi:
Tarbiyachi bolalarning tovushlar haqidagi bilimini aniqlash va mustahkamlash uchun savollar beradi.
Tovushlarni nima qilamiz?
(tovushlarni talaffuz qilamiz va eshitamiz)
Tarbiyachi bolalar javoblarini umumlashtiradi: nutq tovushlari 2 xil bo‘ladi: unli tovushlar va undosh tovushlar, tovushlarni ay- tamiz, eshitamiz.
Bugun biz «O» unli tovushi bilan tanishamiz.
«O» tovushini talaffuz etganimizda quyidagi holat yuz beradi:
Lablar aylana shaklida (dumaloqlangan) va bir oz oldinga chiqadi, tishlar dumaloqlangan lablar bilan berkiladi, til ildizi bir oz yuqori- ga ko‘tariladi, yumshoq tanglay tomoqning orqa devoriga siqilgan bo‘lib, burun yo‘llarini yopib turadi, havo oqimi og‘iz bo‘shlig‘i orqali o‘tib ketadi, tovush boylamlari bog‘langan bo‘lib, tebranadi va tovush hosil bo‘ladi.
Unli tovushlar to‘siqqa uchramaydi, cho‘ziq aytiladi. Unli tovushni biz qizil rangda belgilaymiz (qizil kvadrat shaklni ko‘rsatiladi). Ku- biklarning (tarbiyachi kubikni ko‘rsatadi) bir tomoniga labning ochiq holati rasmi yopishtirilib belgilanadi. Siz kubiklami o‘ynayotganingizda bilingki, kubikning bir tomoniga labning ochiq holati rasmi yopishtirilib, qolgan tomonlarda harflar ko‘rsatilgan bo‘lsa, demak, bu kubikdagi harflar unli harflar bo‘ladi. Mana qarang, kubikning bir tomoniga labning ochiq holati rasmi yopishtirilib, boshqa tomonida «O» harfi yopishtirilgan. Demak, «O» harfi unli tovush ekanligini bildiradi.
Xattaxta tagligiga uy hayvonlari rasmi terib qo‘yiladi (qo‘y, echki, sigir, buzoq, ot) va quyidagicha suhbat orqali ot so‘zi ajratib olinadi.
Uy hayvonlari nomini ayting.
(qo‘y, echki, sigir, ot)
Ular nima uchun uy hayvonlari deyiladi?
(chunki ularni uyda odamlar boqadi, parvarishlaydi)
Shu hayvonlarning qaysi biri nomida «O» tovushi bor? Aytib ko‘rib aniqlang-chi? (tarbiyachi o‘zi aytib yordam beradi: o-o-o t.)
(Ot so‘zida «O» tovushi bor).
«O» tovushini talaffuz qilib, uning qanday tovush ekanini aniqlang.
(o-o-o - o unli tovush ekan.)
Qayerdan bildingiz?
«O» tovushi to‘siqqa uchramayapti, cho‘ziq aytilyapti.
To‘g‘ri: «O» tovushi cho‘ziq aytilyapti, unli tovush. Ot so‘zida
«O» tovushi so‘zning boshida kelyapti, «O» tovushi so‘z o‘rtasida ham, oxirida ham keladi. Masalan: sado, non.
Jismoniy daqiqa.
Tarbiyachi bolalarga «Rasmni top» o‘yinini taklif etadi. Buning uchun tarbiyachi bolalarni uch guruhga bo‘ladi: 1-guruhga «O» tovushi bilan boshlanadigan predmetlar rasmlarini topish, 2-guruhga «O» tovushi bilan tugaydigan predmetlar rasmlarini, 3-guruhga «O» tovushi so‘z o‘rtasida kelgan predmetlar rasmlarini topish aytiladi, qaysi guruh o‘ylanib, belgilangan muddatda so‘z topa olmasa, o‘yindan chiqadi. O‘yinni oxirigacha davom ettirgan guruh g‘olib sanaladi.
Bolalar uchun amaliy ish.
Tez aytish:
Oqqush ko‘lda suzadi,
Oppoq bo‘yin cho‘zadi
Mashg‘ulotga faol qatnashgan bolalar rag‘batlantiriladi.
Bolalar bilimini tekshirish va mustahkamlash uchun savollar
Bugun qaysi tovush bilan tanishdik?
U qanday tovush ekan?
Bu tovushni nima qilamiz?
Biz tovushlami nima uchun o‘rganamiz?
Qaysi tovushlar unli tovushlarga kiradi?
Foydalanilgan adabiyotlar:
«Defektologicheskiy slovar».- M. Vlad.2001 g.
Zayseva G.L. «Jestovaya rech». «Daktilologiya». M., 2000 g.
«Novыe podxodы i puti obucheniya, vospitaniya, korreksii i integrasii detey s problemami v razvitii». - Bishkek, 1998 g.
Rechiskaya «Doshkolnaya surdopedagogika». M., 2001 g. Ye.G.
Logopediya (pod. red. L.S.Volkovoy) - M., 1989.
Muminova L.R., Ayupova M. «Logopediya» T. 1993 y.
Logopedicheskaya ritmika (uchebno-metodicheskoe posobie dlya logopedov spes.det. sadov) Toshkent – 2006.E. N. Nazarova, Sh. BoltaevaD. Nurkeldieva
K.Mamedov, G.Berdiev, SH.Xoliqova. Maxsus psixologiya ma’ruzalar matni. Toshkent, 2001.
«Defektologiya» jurnallarining barcha sonlari.
“Maktab va hayot” jurnali
Shomaxmudova R.Sh., Mo`minova L.R. «Bog`cha va kichik maktab yoshidagi bolalar talaffuzidagi nuqsonlarni tuzatish». T., 1981 y.
Ayupova M. «Korreksion ishlar metodikasi. (ma'ruzalar matni)». T 2005 y.
Kozlov M.Ya., Levin A.L. «Detskaya surdoaudiologiya». Leningrad “Medisina”, 1989 g.
Rau F.F., Beltyukov V.I.i dr. «Metodika obucheniya gluxix ustnoy rechi». M. “Prosveщenie” 1976 g.
Shoabduraxmonov Sh., M.Askarova, A.Xojieva va boshqa. «Hozirgi o`zbek adabiy tili». Toshkent, O`qituvchi, 1980 y.
Islombekova Z.. «Talaffuzga o`rgatish va eshitish qobiliyatini rivojlantirish metodikasi» (Ma'ruzalar matni) T.: 2001 y.
1. Ахмедова З., Аюпова М., Хамидова М. Логопедик ўйин. Тошкент2013. 2. М.Аюпова. Логопедия. Тошкент-2007.
И.Г. Веретенникова. Логопедическая работа с детьми дошкольного возроста. Тошкент – 1998.
Нуркелдиева Д.А., Аюпова М.Ю.,Ахмедова З.М. Бармоқлар машқи ва логопедик ўйинлар. Тошкент “Янги аср авлоди” 2007.
Do'stlaringiz bilan baham: |
