-амалий иш
Мавзу: Битта тўғри нуқтали нивелирлаш йўлини тенглаш
Режа:
1.С нуқтани отметкасини хисоблаш
2.Икки йўллик нивелирлаш
3.Уч йўллик нивелирлаш
Керакли нарсалар: нивелир, рейка, штатив, қоғоз, қалам, чизғич.
Мақсад: Отметкаларни хисоблашни ўрганишдир
Кўпинча нивелирлашда бир неча йўл бирор нуқтада кесишади. Бундай нуқтага тугун нуқта дейилади. Расм 1 да икки йўл бир тугун нуқтада кесишган нивелирлаш йўли отметкалари маьлум бўлган А ва B реперларга боғланган.
Нивелирлашнинг АС қисмида n станциялар BС қисмида еса n-k станциялар бўлган. С нуқтанинг отметкасини икки марта хисоблаб чиқариш мумкин.
(1)
Лекин ва отметкаларни аниқлиги тенг емас чунки улар орасидаги станциялар сони хар хил. Бу отметкалар вазнини ва билан нисбий баландликларнинг ўртача арифметик хатосини билан белгиласак нисбий баландликларнинг ўртача арифметик хатоси қуйидагича.
(2)
(3)
Формуланинг ўнг томонидаги хадлар нивелирлаш хатосидир. Уни ,билан ифодаласак (3) формула қуйидаги кўринишни ифодалайди.
бундан,
км отметкаси қуйида формуладан топилади.
Бу формулани қуйидагича ёзиш мумкин.
Формулага қийматлар қўйилса С тугун нуқтанинг отметкаси қуйидагича бўлади.
Нивелирлаш бир йўлдан иборат бўлганда нивелирлашдаги хато станциялар сонига бўлинади ва нисбий баландликларга тескари ишора билан қўйилади. Сўнгра тугун нуқтанинг отметкаси биринчи репер отметкасига асосланиб хисоблаб чиқарилади иккинчи репернинг отметкасига асосланиб эса текширилади. Баьзан бир тугун нуқтада бир неча йўл кесишиши мумкин. Шакл уч нивелирлаш йўли бир тугун нуқтада кесишган.
Бу йўллар системасида A, B ва С нуқталарнинг отметкалари маьлум бўлганидан D нуқтанинг отметкасини уч марта хисоблаб чиқариш мумкин.
Отметкаларни , ва билан уларни вазнини , ва билан белгиласа.
, , бўлади.
Бу йерда нивелирлаш йўлларидаги станциялар сони.
D нуқтанинг эхтимолий отметкаси қуйидагича бўлади.
Хар бир нивелирлаш йўлидаги хатолик қуйидаги формулалар ёрдамида хисоблаб чиқарилади.
Нивелирлаш йўлидаги хато хар бир йўлдаги нисбий баландликка баровар миқдорда тескари ишора билан тарқатилади. Тузатилган нисбий баландликларга асосланиб тугун нуқтанинг отметкаси хисоблаб чиқарилади.
n- станциялар сони - нивелирлашдаги хатолик.
Бир тугун нуқтали учга йўлни нивелирлаш натижаси.
Нивелирлаш йўли
|
Хисобланган нисбий баландлик мм
|
Тузатиш
мм
|
Тўғриланган нисбий баландлик мм
|
Нуқталарнинг отметкалари
мм
|
A
|
|
|
|
550.452
|
|
+4605
|
-3
|
+4602
|
|
D
|
|
|
|
550.054
|
B
|
|
|
|
552.474
|
|
+2569
|
+11
|
+2570
|
|
D
|
|
|
|
550.054
|
C
|
|
|
|
558.435
|
|
-3770
|
-11
|
-3381
|
|
D
|
|
|
|
555.054
|
|
|
|
|
|
Тугун нуқтанинг отметкаси учта йўлни нивелирлаш натижаси бўйича хисоблаб чиқарилади.
=550,452+4,605=555,057м
=452,474+2,569=555,043м
=558,835+3,770=555,065м
Тугун нуқта (D) нинг ўртача вазнли отметкаси қуйидаги формула ёрдамида чиқарилади.
Бу йерда тескари нивелирлангандаги сони нивелирлаш йўли вазни қилиб олинган.
= =
Каср билан ифодаланган вазнни бутун сонга айлантириш учун станциялар сонининг кўпайтмалари олинади.
8 х 6 х 5 = 240
Шунда нивелирлаш вазни
Тугун нуқтани ўртагча вазни
Хар бир нивелирлашдаги хато қуйидагича хисоблаб чиқарилади.
Шу хатоларга қараб нисбий баландликлвр тўғриланади ва тугун нуқтанинг отметкаси хисоблаб чиқарилади.
Do'stlaringiz bilan baham: |