|
Iqtisodiyotda foydalanishga misol
Differensial hisob ko'pincha iqtisodiy tahlilda qo'llaniladi. Iqtisodiy tahlilning asosiy vazifasi iqtisoddan funktsiya shaklida yoziladigan miqdorlarni o'rganishdir. Bu soliqlar ko'paygandan so'ng darhol daromadning o'zgarishi, bojlar joriy etilishi, ishlab chiqarish tannarxi o'zgarganda kompaniya daromadining o'zgarishi, nafaqadagi ishchilarni yangi asbob-uskunalar bilan qanday nisbatda almashtirish kabi muammolarni hal qilishda foydalaniladi. Bunday savollarni hal qilish uchun kiritilgan o'zgaruvchilardan ulanish funktsiyasini qurish talab qilinadi, keyinchalik ular differentsial hisob yordamida o'rganiladi.
Iqtisodiy sohada ko'pincha eng maqbul ko'rsatkichlarni topish kerak bo'ladi: maksimal mehnat unumdorligi, eng yuqori daromad, eng kam xarajatlar va boshqalar. Har bir bunday ko'rsatkich bir yoki bir nechta argumentlarning funktsiyasidir. Masalan, ishlab chiqarishni mehnat va kapital sarflarining funktsiyasi sifatida ko'rish mumkin. Shu munosabat bilan mos qiymatni topishni bir yoki bir nechta o'zgaruvchilardan funktsiyaning maksimal yoki minimalini topishga qisqartirish mumkin.
Bunday turdagi muammolar iqtisodiy sohada ekstremal muammolar sinfini yaratadi, ularni hal qilish differensial hisoblashni talab qiladi. Iqtisodiy ko'rsatkichni boshqa ko'rsatkichning funktsiyasi sifatida minimallashtirish yoki maksimallashtirish kerak bo'lganda, maksimal nuqtada, agar argumentning o'sishi nolga moyil bo'lsa, funktsiya o'sishining argumentlarga nisbati nolga moyil bo'ladi. Aks holda, bunday nisbat qandaydir ijobiy yoki salbiy qiymatga moyil bo'lsa, ko'rsatilgan nuqta mos kelmaydi, chunki argumentni oshirish yoki kamaytirish orqali siz bog'liq qiymatni kerakli yo'nalishda o'zgartirishingiz mumkin. Differensial hisoblash terminologiyasida bu funktsiyaning maksimal qiymati uchun zarur shart uning hosilasining nol qiymati ekanligini anglatadi.
Iqtisodiyotda ko'pincha bir nechta o'zgaruvchiga ega bo'lgan funktsiyaning ekstremumini topish vazifalari mavjud, chunki iqtisodiy ko'rsatkichlar ko'plab omillardan iborat. Bunday savollar bir necha o'zgaruvchilarning funktsiyalari nazariyasida, differentsial hisoblash usullarini qo'llashda yaxshi o'rganiladi. Bunday muammolar nafaqat maksimallashtirilgan va minimallashtirilgan funktsiyalarni, balki cheklovlarni ham o'z ichiga oladi. Bunday savollar matematik dasturlash bilan bog'liq bo'lib, ular maxsus ishlab chiqilgan usullar yordamida, shuningdek, ushbu fan sohasiga asoslangan holda hal qilinadi.
Iqtisodiyotda qo'llaniladigan differentsial hisoblash usullari orasida muhim bo'lim marjinal tahlil hisoblanadi. Iqtisodiy sohada bu atama o'zgaruvchan ko'rsatkichlar va natijalarni ularning chegaraviy ko'rsatkichlarini tahlil qilish asosida yaratish, iste'mol qilish hajmini o'zgartirishda o'rganish usullari majmuasini anglatadi. Cheklovchi ko'rsatkich bir nechta o'zgaruvchiga ega bo'lgan lotin yoki qisman hosilalardir.
Bir nechta o'zgaruvchilarning differentsial hisobi matematik tahlil sohasidagi muhim mavzudir. Batafsil o'rganish uchun siz oliy ta'lim uchun turli xil darsliklardan foydalanishingiz mumkin. Eng mashhurlaridan biri Fixtengolts tomonidan yaratilgan - "Differensial va integral hisoblar kursi". Nomidan ko'rinib turibdiki, differensial tenglamalarni yechish uchun integrallar bilan ishlash ko'nikmalari katta ahamiyatga ega. Bitta o‘zgaruvchili funktsiyaning differentsial hisobi sodir bo‘lganda, yechim oddiyroq bo‘ladi. Shuni ta'kidlash kerakki, u bir xil asosiy qoidalarga bo'ysunadi. Funktsiyani amalda differensial hisoblash yo'li bilan o'rganish uchun o'rta maktabda berilgan va yangi o'zgaruvchilar kiritilganda biroz murakkab bo'lgan allaqachon mavjud bo'lgan algoritmga amal qilish kifoya.
XULOSA
Kurs ishi uzluksiz ta’lim tizimining barcha bosqichlarida matematika fanini o’qitishda muhim ahamyatga ega bol’gan funksiya va uning grafigini o’rganish,o’rgatish masalasiga bag’ishlangan.
Kurs ishi kirish, asosiy qism, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar iborat. Kirish qismida yurtimizda ta’lim sohasida olib borilayotgan islohotlar,ularning samarali natijasi va mavzu bo’yicha boshlang’ich ma’lumotlar berildi.
Xulosa qiladigan bo’lsam,matematikaning har bir bo’limiga o’tganimizda unda yangidan yangi,qiziqarli ma’lumotlarga duch kelamiz,ularni o’quvchilarga yanada qiziqarli va tushunarli qilib yetkazib berish o’qituvchining mahoratiga bog’liq.Mavzuni hayotga bog’lab tushuntirib berish,undagi o’ziga xos xususiyatlarni o’quvchiga yetkazib berish murakkab jarayon.O’qituvchi hamisha ishiga puxta va har qanday savollarga tayyor bo’lishi lozim.
Malakasini,tajribasini muntazam oshirib borishi kerak.O’qituvchining zamon bilan ham nafas bo’lishi ham bugungi kun talabi.
Shunday ekan biz bo’lajak pedagoglar o’qituvchilik sharafliligi bilan bir qatorda ma’suliyatli kasb ekanligini unutmagan holda,vaqtimiz,imkonimiz borida o’qib o’rganib olishimiz kerak.
Yurtboshimizning bizga yaratib berayotgan cheksiz imkoniyatlaridan unumli foydalanib,bularga javoban- yetuk mutaxassis kadr bo’lib yetishishimiz va vatanimiz ravnaqiga o’z hissamizni qo’shishimiz kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: |
