Mavzu: Bir bosh bo‘lakli gaplar

Bo‘lsa , esa so‘zlari yordamida bog‘langan qo‘shma gaplar

Bo‘lsa , esa so‘zlari bog‘langan qo‘shma gap qismlarini bog‘lash bilan birga , ular o‘rtasida qiyoslash va zidlash munosabati mavjudligini ifodalaydi . Bo‘lsa , esa so‘zlari qiyoslanuvchi bo‘lakdan so‘ng keladi . M : Egrilik insonni qabohatga yetaklaydi , to‘g‘rilik bo‘lsa uni saodatga boshlaydi . Yaxshilik qilmoqlik ulug‘ fazilatdir , buning qadriga yetmaslik esa illatdir .Uni tartibga chaqirib qo‘ying , bo‘lmasa ustidan arz qilaman . Aql – eskirmas kiyim , bilim esa tuganmas buloqdir .

Takrorlash uchun savol va topshiriqlar

1. Gap tuzilishiga ko‘ra qanday turlarga bo‘linadi ?

2. Sodda va qo‘shma gap deb nimaga aytiladi ?

3. Qo‘shma gap qismlarini bog‘lovchi vositalar nimalardan iborat ?

4. Qo‘shma gaplar bog‘lovchi vositalariga ko‘ra necha turga bo‘linadi ?

5. Bog‘langan qo‘shma gap deb nimaga aytiladi va u necha turga bo‘linadi ?

6. Biriktiruv bog‘lovchili bog‘langan qo‘shma gaplarni tushuntirib bering .

7. Zidlov bog‘lovchili bog‘langan qo‘shma gaplar qanday bo‘ladi ?

8. Ayiruv bog‘lovchili bog‘langan qo‘shma gaplarga misollar keltiring .

Test savollari:

1.Qaysi qatorda qo‘shma gap berilmagan?

Inson tabiatining ikki asosiy Bisoti aql va fikrdir

Kimda vijdon bo‘lsa ishga kirishsin

S>Suqrotning donoligi shunda ediki,u bilmaganini bildim deb uylamasdi

D.Tafakkur buyuk fazilatdir va odamning donoligi haqiqatni aytishdadir

E.Bahor keldi

2.Bog‘lovchi yuklamali qo‘shma gap berilgan qatorni toping

A.Aqllilar ko‘p ,aqlishlatadiganlar kam B) dononi sharmanda qildim-ku diya

G‘ururga berilmish maqtanchoq nodon

S. Fanning iptidosi – aqil, aqilning iptidosi esa sabr-toqat.

D.Kitob, inson undan foydalana bilar ekan, beqiyos kuchdir.

3. Teng bog‘lavchilarning ma’no turlari to‘g‘ri ko‘rsatilgan qatorni ko‘rsating.

6 ta В) 5 ta S. 3 ta D.2 ta

3. Qaysi qo‘shma gap tarkibida nisbiy so‘z qolgan?

Mana, bahor nishonasi hidla, sig‘ngandirsan.

Binafsha qo‘ldan qo‘lga o‘tdi.

S. Kech kirib, keluvchilarning oyoq’i uzulishi bilan, u ko‘chaga chiqdi.

D.Kimki ajdodlar yaratgan boyliklarini bilmasa, demak u nafosatdan bebahra yashagan.

4. Qanday xolatda qo‘shma gap oxiriga undov belgisi qo‘yiladi?

Qo‘shma gap tarkibidagi barcha gaplar undov gap bo;lganda.

B. Qo‘shma gap tarkibida undov ishtirok etsa.

Qo‘sgma gap bosh bo‘laklari undov bilan ifodalansa.

D. Qo‘ma gap tarkibidagi sodda gaplarning biri undov gap bo‘lsa.

5.Qanday gap ritorik so‘roq gap deyiladi.

So‘roq mazmunini bildirgan gap.

Mazmunidan tasduq, ma’lum xabar mazmunini anglashilib turadigan so‘roq gaplar.

So‘roq gaplar kuchli his-hayajon bilan aytilsa.

D.Gapning oxirida soroq belgisi ishlatiladigan gaplar.

6.Kenqaygan birikma nima?

Kesim, ega. To‘ldiruvchi, hol, aniqlovchi.

Kesim, ega, to‘ldiruvchi, aniqlovch, hol. D.Ega, hol, kesim

7. Murakkab qo‘shma gapni toping

Oqsoqol o‘tirdi, kotib unga choy uzatdi va o‘zi Xolmurod bergan qog‘ozni o‘qimoqchi bo‘ldi.

Kech kuz bo‘lishi bilan sovuq boshlabdi.

Bahor qushlari uchib kela boshladi.

Yangi maktab binosi qurilgach, barcha o‘quvchilar maktabga qatnay boshladi.

8.Nisbiy so‘zlar qatnashgan qatorni toping.

Ammo, lekin,biroq. В) Kim,qanday,sunday. С) Bahor,yoz,kuz,qish.

D)Havo,bulut,suv.

9.Usiubiy buyogi kuchli bo‘lgan bog‘lovchilarni ko‘rsating.

Ammo,lekin,biroq. B) Zero,zerki,zotan.

Chunki, shuning uchun. D) Ham-ham goh-goh.

10 .Qaysi qatorda gap berilmagan?

A. Opam ishdan tez qaytdilar va Biz xolamlarning uylariga bordik

B.Atrof yorishgach ,biz yo‘lga otlandik

S.Atrof yorishdi.va biz yo‘la otlandik

D.Qung‘iroq chalindi va mashg‘ulotlar boshlandi

E.To‘g‘ri javob yo‘q