Mavzu: Bir bosh bo‘lakli gaplar

Sodda gap – bitta kesimlik belgisiga , mazmuniy va ohang tugalligiga ega bo‘lgan

gap . M: Haqiqiy do‘stlarning sadoqati boshga ish tushganda bilinadi .

Qo‘shma gap – ikki va undan ortiq sodda gapning o‘zaro grammatik va mazmuniy

munosabatidan tashkil topgan va ohang tugalligiga ega bo‘lgan butunlik .

M : Kim birovga chuqur qazisa , unga o‘zi tushadi . Quyosh chiqdi va

atrof yorisha boshladi . Odam borki , fikr yuritish qobiliyatiga ega .

Gap uchun muhim belgi kesimlikdir . Kesimlik belgisining miqdori gaplarni sodda va qo‘shma gaplarga ajratishga asos bo‘ladi .

Solishtiring . Men do‘stimning kelganini eshitdim . – Men eshitdimki , do‘stim kelibdi .

Qo‘shma gapni tashkil etgan sodda gaplar qo‘shma gap qismlari sanaladi .

Bu qismlarni bog‘lash uchun xizmat qiladigan vositalar esa bog‘lovchi vositalar hisoblanadi . Qo‘shma gap qismlari quyidagi vositalar bilan bog‘lanadi :

1. Bog‘lovchilar : a) teng bog‘lovchilar ( va , hamda , ammo , lekin , biroq , balki , yo ,

yoki , yo…,yo , dam…,dam , goh…,goh ,…)

b) ergashtiruvchi bog‘lovchilar ( chunki , garchi , ya`ni , agar , negaki ,

basharti , maboda …)

2. Bog‘lovchi vazifasidagi vositalar : a) bo‘lsa , esa , deb ;

b) –u (-yu) , -da ,-ki yuklamalari ;

d) nisbiy so‘zlar (kim…u , qancha …shuncha ,… )

e) ko‘makchili qurilmalar ( shuning ushun , shu

sababli , shu tufayli )

f) shart mayli qo‘shimchasi (-sa) .

3. Ohang , ya`ni hech qanday vositalarsiz bog‘lanadi .