Mavzu: biosferadagi tirik moddaning xususiyatlari va funksiyalari



Download 5,64 Mb.
bet3/4
Sana25.06.2022
Hajmi5,64 Mb.
#704587
1   2   3   4
Bog'liq
biosferadagi tirik moddaning xususiy

Destruktiv funksiyasi
Nobud bo’lgan organizmlar tarkibidagi organik birikmalarning parchalanishi va minerallashuvi, tog’ jinslarining yemirilishi hosil bo’lgan mineral moddalarning biokimyoviy aylanishiga-biogen migratsiyaga jalb etilishi kabi jarayonlarda namoyon bo’ladi. Natijada biogen moddalar hamda biogen va abiogen hosil bo’luvchi moddalar paydo bo’ladi. Tog’ jinslarining yemirilishi muhim jarayon hisoblanadi, chunki tirik moddaning destruktiv funksiyasi tufayli litosferadan ajralgan mineral moddalar davriy aylanishga qo’shiladi. Bakteriyalar, ko’k-yashil suvo’tlar, zamburug’lar, lishayniklar tog’ jinslarini kimyoviy moddalar yordamida yemiradi. Organik birikmalarning minerallashuvi tufayli hosil bo’lgan kalsiy, natriy, fosfor, kremniy kabi biogen elementlar moddalarning biokimyoviy aylanishiga qo’shiladi.
Muhit yaratish funksiyasi
Muhit ( litosfera, gidrosfera, atmosfera) ning fizik-kimyoviy xususiyatlarini o’zgartirish orqali tirik organizmlar yashashi uchun qulay sharoit yaratish bilan belgilanadi. Ushbu funksiya yuqorida ko’rib o’tilgan energetic va destruktiv funksiyalar bilan bog’liq. Aynan shu funksiya natijasida quyidagi muhim hodisalar ro’y bergan: birlamchi atmosferaning gaz tarkibi va birlamchi ocean suvining tarkibi o’zgaradi, litosferada cho’kindi jinslar qatlami, quruqliklarda esa unumdor tuproq qatlami hosil bo’ladi.
Gaz almashinish funksiyasi
Tirik organizmlar tomonidan gazsimon moddalarni o’zlashtirilishi va ajratilishi orqali atmosferaning gaz tarkibi doimiyligini saqlab turishda aks etadi. Kislorod fotosintez jarayonida, karbonat angidrid esa nafas olish jarayonida ajraladi. Yer ostida hosil bo’ladigan metan gazi metan hosil qiluvchi bakteriyalar tomonidan organik birikmalarning parchalanishi natijasida hosil bo’ladi. Tirik moddaning gaz almashinuv funksiyasiga destruktiv va muhit yaratish funksiyalarining yig’indisi sifatida ham qarash mumkin.
Oksidlash-qaytarilish funksiyasi
Tirik organizmlarda sodir bo’ladigan kimyoviy moddalarning oksidlanish va qaytarilishi jarayonlarida aks etadi. Masalan, fotosintez jarayonida karbonat angidrid gazi uglevodgacha qaytarilsa, nafas olish jarayonida esa uglevodlar karbonat angidrid va suvgacha oksidlanadi. Xemosintezlovchi bakteriyalari faoliyatida temir atomining oksidlanish darajasi o’zgaradi. Oksidlanish-qaytarilish funksiyasi tirik moddaga xos muhit yaratish funksiyasining bir ko’rinishidir.

Download 5,64 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish