Mavzu: bemor jismoniy va ruhiy yaxlitligining ahloqiy-huquqiy muammolari

2. Psixiatriya sohasidagi axloqiy va huquqiy tartibga solish

SHuni ta’kidlash kerakki, psixiatriyadagi zamonaviy axloq me’yorlari va ko‘plab me’yorlari mazmuni xalqaro miqyosda tan olingan. 1990 yilda BMTning Inson huquqlari bo‘yicha komissiyalaridan biri tomonidan 1977 yilda qabul qilingan va 1983 yilda qayta ko‘rib chiqilgan Gavayi deklaratsiyasi sifatida tayyorlangan "Ruhiy kasallikka chalingan shaxslarni himoya qilish va ruhiy salomatlikni saqlashni takomillashtirish asoslari va kafolatlari kodeksi" kabi hujjatlar.

Butunjahon Psixiatriya Assotsiatsiyasi (VPA) va boshqalar har bir psixiatr ishidagi minimal axloqiy me’yorlarni belgilaydilar. YUqorida keltirilgan BMTning hujjatida bayon qilingan ruhiy kasallarni himoya qilishning asosiy axloqiy va huquqiy tamoyillaridan birinchisida shunday deyilgan: "Ruhiy kasalliklarga chalingan barcha insonlarga insonparvarlik va insonning qadr-qimmatini hurmat qilish kerak".

Ruhiy kasallar ayniqsa zaif ijtimoiy guruhdir. Inson huquqlari mafkurasi nuqtai nazaridan, ruhiy kasalliklarga chalingan shaxslar, yangi giyohvand moddalar sinovdan o‘tkaziladigan ko‘ngillilar, naychadagi chaqaloqlar, transplantatsiya amaliyotida donorlar va retsipientlar bilan va hokazo. - shaxsiy qadr-qimmatini hurmat qilish, fuqarolik huquqlarini himoya qilish maxsus ijtimoiy (huquqiy, kasbiy-axloqiy va boshqalar) kafolatlarni talab qiladi.

Keling, o‘zimizga shu savolni berishga harakat qilaylik: madaniyatli jamiyatda ruhiy kasallarga nisbatan nima taqiqlanishi kerak? Eng umumiy shaklda javob quyidagicha bo‘ladi: stigmatizatsiya (ya’ni, haqoratli yorliqdan foydalanish, masalan, "psixo"), ijtimoiy begonalash, huquqlarni asossiz cheklash, nafrat yoki kamsitish, ruhiy kasallarning inson qadr-qimmatini kamsitishning boshqa shakllari. nafaqat axloqsiz, balki ko‘p hollarda huquqiy baho va sanksiyalar qo‘llanilishi mumkin.

VMA-ning "Jeneva deklaratsiyasi" (1948) har bir shifokorga bemorlarni hech qanday kamsitmaslik haqida ko‘rsatma beradi. Bemorlarning ayrim guruhlariga nisbatan diskriminatsiyaning barcha mumkin bo‘lgan turlari orasida (jinsi, yoshi, dini, etnik yoki milliy kelib chiqishi va boshqalar bilan boqliq holda), psixiatriyada alohida ahamiyatga ega bo‘lgan kasallikning o‘zi yoki nogironligi bilan boqliq bo‘lgan bemorlarga nisbatan kamsitishni ta’kidlash kerak.

Tibbiy yordam ko‘rsatishda ruhiy kasallarga nisbatan kamsitishning namoyon bo‘lishi quyidagilar bo‘lishi mumkin: 1) asosan axloqiy; 2) asosan ijtimoiy. Ushbu fikrlarning birinchisi haqida ichki "Psixiatrning kasbiy axloq kodeksi" quyidagicha belgilaydi: "Psixiatrning bemorning insoniy qadr-qimmatini kamsitishi, unga nisbatan qayriinsoniy, shafqatsiz munosabati kasb axloqini qo‘pol ravishda buzishdir".

Zamonaviy jamiyatda topilgan ruhiy kasallarni ijtimoiy kamsitishning ko‘plab shakllaridan biz bu erda tibbiy axloq bilan chambarchas boqliq bo‘lgan bittasini ko‘rsatib o‘tamiz. Mamlakatimizda soqliqni saqlashga ajratilgan mablaqlarning umuman kamligi sababli, shu doirada ham, psixiatriya xizmatlari o‘nlab yillar davomida "qoldiq asosida" moliyalashtirilib kelinmoqda. Masalan, Sovet hokimiyati yillarida Leningradda bironta ham psixiatriya kasalxonasi qurilmagan.

Va 1992 yilda Rossiya hukumati 40 yil davomida mavjud bo‘lgan ruhiy kasallarga dori-darmonlarni bepul berish tartibini bekor qilgan qaror qabul qildi, agar ular 1 va 2 guruh nogironlari bo‘lmasa.