|
          
Mavzu:Baliqlarning nerv sistemasi va sezgi organlari.
Maqsad:Ta’limiy:o’quvchilarnibaliqlarniichkituzilishi-nervsistemasivasezgiorganlaribilantanishtirish.
Tarbiyaviy:o’quvchilargaestetik,ekologiktarbiyaberish,ilmiydunyoqarashinikengaytirish.
Rivojlantiruvchi:o’quvchilardadarslikbilanishlashko’nikmalarinishakllantirish,mustaqilishlash,erkinfikrlash,muloqatmadaniyatinirivojlantirish.
Darsmetodi:kichikguruhlardaishash,sinkveyn,klaster,baliqskleti,aqliyhujum,test , ma’ruza.
Darsturi:aralash.
Darsjihozivavositalari:darslik,ko’rgazma,test,didaktiktarqatmalar,tezkorsavollar,slayd,AKT.
Darsningtexnologikjadvali
I.Tashkiliyqism
|
5 daqiqa
|
II.O’tilganmavzunimustahkamlash
|
10 daqiqa
|
III.Yangimavzubayoni
|
10 daqiqa
|
IV.Yangimavzunimustahkamlash
|
15 daqiqa
|
V. Darsniyakunlashvabaholash
|
3 daqiqa
|
VI.Uygavazifaberish
|
2 daqiqa
|
Darsningborishi .
I.Tashkiliyqism
a)Salomlashish
b)Navbtchiaxboroti
s)Qiziqarlima’lumotlarbilantanishish
O’quvchilar 4ta kichikguruhlargabo’linadivaguruhnomihamdaguruhsardorianiqanadi.
I guruh – “Tabiatshunoslar”
II guruh – “O’lkashunoslar”
III guruh- “Biologlar”
IV guruh – “Ekologlar”
II. O’tilganmavzunimustahkamlash
1-topshiriq.O’qituvchio’tilganmavzuni 4ta qismgabo’libsavoltariqasidaberdi, guruhsardorlarisavollarnitortishdi.
1.Qonaylanishsistemasi
2.Hazmqilishsistemasi
3.Nafasolishsistemasi
4.Ayirishsistemasivamoddalaralmashinuvi
Harbirguruhdoskadataqdimotqilishdi.
2-topshiriq.“Baliqskeleti” sxemasibilanishlandi
III. Yangimavzubayoni
REJA:
1.Markaziynervsistemasi
2.Sezgiorganlari
3.Reflekslar
Markaziy nerv sistemasi. Baliqlarning markaziy nerv sistemasi bosh va orqa miyadan tashkil topgan. Orqa miya uzun naydan iborat bo'lib, urn, pog'onasi nayi ichida joylashgan. Orqa miyaning ikki yonidan ichki organl' suzgichlarga, teri va muskullarga nervlar chiqadi.
Bosh miya miya qutisi ichida joylashgan bo'lib, nerv nayi oldingi qisn o'zgarishidan kelib chiqqan. Baliqlar va barcha umurtqali hayvonlarning miyasi oldingi miya, oraliq miya, o 'rta miya, miyacha va uzunchoq miy ataladigan bo'limlardan iborat. Miyaning hamma bo'limlari baliqlar hay katta ahamiyatga ega. Miyacha harakatlanish, uzunchoq miya nafas olish, aylanish, hazm qilish organlari ishini boshqarib turadi.
Reflekslar.Organlardagi muskullar qisqarishi tufayli organizm ta'sirga javob beradi. Baliqlar o'z o'ljasini sezganida ham xuddi shunga o'xshash holat sodir bo'ladi. Zog'orabaliq chuvalchangni ko'rganida hosil bo'lgan qo'zg'alish ko'rish nervi orqali markaziy nerv sistemasiga boradi, u yerdan javob nerv tolalari orqali muskullarga keladi. Buning natijasida baliq o'ljasini ushlab oladi. Hayvonlaming ta'sirga shunday javob qaytarish reflekslari tug'ma bo'lganidan shartsiz reflekslar, ya'ni instinkt deyiladi. Shartsiz reflekslar irsiy bo'lib. baHqlarning hayoti davotnida o'zgarrnasdan saqlanib qoladi va nasldan naslga o'tadi. Bitta turga kimvclii hamma hayvonlaming shartsiz refiekslaii bir xil bo'ladi.
Shuning bilan birga hayvonlaming hayoti davomida hosil bo'ladigan reflekslar ham bor. Agar akvariumdagi baliqlarga biror signal bilan ta'sir etib, masalan, chiroq yoqib oziq berilsa va bunday oziqlanish bir necha bor takrorlansa, bu signal oziq berilmaganda ham baliqlarni jalb qila boshlaydi. Hosil bo'lgan bunday reflekslar shartli reflekslar deyiladi. Shartli reflekslar nasldan naslga o'tmaydi va uzoq saqlanib qolmaydi.Bosh miya va orqa miya markaziy nerv sistemasi deyiladi. Bosh miya oldingi miya, oraliq miya, o'rta miya, miyacha va uzunchoq miyadan iborat. Orqa miya uzun naydan iborat bo'lib umurtqa pog'onasi nayi uchida joylashgan. Bosh miya va orqa miya barcha organlar ishini boshqaradi. Ko'z, eshitish, ta'm bilish organlari, yon chiziqlar sezgi organlari deyiladi. Ular yordamida baliqlar atrof-muhitdagi narsalarni payqaydi, oziqning ta'mini biladi, suv bosimi, harorati, tarkibini payqaydi. Baliqlarning tashqi ta'sirga javobi, ya'ni xatti-harakati shartsiz (instinkt) va shartli reflekslar bilan bog'liq. Shartsiz reflekslar tug'ma, shartli reflekslar esa ular hayoti davomida tashqi muhit ta'sirida hosil bo'ladi.
IV.Yangi mavzuni mustahkamlashuchun guruhlar klaster,sinkveyn,testlar bilan ishladi.
3-topshiriq.Biliqlar ichkituzilishinidavomettiring.
yurak
Qonaylanishsistemasi arteriya
vena
kapillyar
4-topshiriq.Sinkveyn metodibilanishlash
1.Ot- kim? Nima?
2.Sifat- qanday? Qanaqa?
3.Fe’l- nimaqilyapti? Nimaqilmoqda?
4.Munosabat-4ta so’zdaniboratchiroylijumlatuzish
5.Sinonimini toppish
Masalan; 1.Ot - Oshqozon
2. Sifat - Silliqmuskullar
3.Fe’l - Oshqozonhazmqiladi
4. Munosabat- Oshqozonchiqindinitashqarigachiqaradi
5.Sinonimi – Me’da
4-topshiriq.Tezkor test topshiriqlari
1. Baliqningnafasolishorgani?
A)o’pka B)teri D)jabralari
2. Baliqningharakatlanishi bosh miyaningqaysiqismigabog’liq?
A)uzunchoqmiya B)miyacha D)oraliqmiya
3. Baliqninigyuragi
A) bo’lmachavaqorinchadaniborat
B)chapvao’ngbo’lma, ongqorinchadaniborat
D)chapvao’ngbo’lma, bo’lmachadaniborat
4. Baliqningayirisho’rganlarga…
A)Birjufttasmasimonbuyrak, siydiknayikiradi
B)Bittatasmasimonbuyrakvaqovuqkiradi
D)Birjufttasmasimonbuyrakvaqorinkiradi
5. Baliqlar yon chizig’iqandayvazifanibajaradi ?
A)Ta’mbilishB)Atrofdaginarsalarniko’rish
D)Suvoqimi,suvostidaginarsalarnisezish
-
V.Darsniyakunlashvabaholash
O’qituvchidarsyakulashdao’quvchilargatezkorsavollarberdi.Darsdafaolqatnashgano’quvchilarbaholandi.
VI.Uygavazifa
31-§ 102-104-betlardagi mavzunio’qibo’rganishvalug’atustida ishlash.63-rasmni chizish.
Olmaliqshahar XTMFMT va TEB tasarrufidagi 7-umumiy o’rtata’limmaktabibiologiyafanio’qituvchisiAbdullayevaKimyoxonning “Baliqlarningnervsistemasivasezgiorganlari”mavzusidabirsoatlikdarsishlanmasi
“DARS
MUQADDAS”
“ O’RGAN-
O’RGAT ”
“YAXSHI MUALLIM SIFATLI TA’LIM”
9-SINF
MA’NAVIYAT
Ijtimoiyfanlardantestlarto’plami
Tabiiyfanlardan
testlarto’plami
Do'stlaringiz bilan baham: | 
