Mavzu: azot oksidilaridandan gazlarni tozalash

1.4.3. Chiqindi gazlarni azot oksidlaridan selektiv katalitik qaytarilish texnologiyasi.

Ushbu usulda ishlatiladigan qaytargich, ya’ni ammiak – NH₃ faqat NO_x gazlari bilan reaksiyaga kirishadi, tozalanayotgan gaz tarkibidagi O₂ bilan reaksiyaga kirishmaydi. Shuning uchun qaytarish reaksiyasi uchun NH₃ ning miqdorini asosan NO_x ga nisbatan ekvivalent miqdorda olish kerak. Reaksiyani t o‘liq borishi uchun NH₃ miqdorini stexiometriyaga qaraganda 10–30 % ortiqroq olinadi. Selektiv tozalash jarayonida quyidagi reaksiyalar boradi:

6NO + 4NH₃ → 5N₂ + 6H₂O

6NO₂ + 8NH₃ → 7N₂ + 12H₂O

Aralashmada kislorodning uchrashi reaksiyaga xalaqit bermaydi.

4NO+4NH₃ + O₂ → 4N₂ + 6H₂O

Jarayon 180–300°C da boradi. Ekzotermik reaksiya hisobiga harorat 10 – 20°C ga ko‘tarilishi mumkin. Agar jarayonda ammiak ko‘proq berilsa, u gazdagi havo kislorodi hisobiga oksidlanishi mumkin:

4NH₃+ 3О₂ → 5N₂ + 6H₂O

Azot oksidii chiqindi gazlarni selektiv katalitik tozalash texnologik sxemasi 1.5-rasmda ko‘rsatilgan:

1.5-rasm. 3,5 Pa bosimda absorbsiyalash nitrat kislota ishlab chiqarishdagi azot oksidili chiqindi gazlarni selektiv katalitik qaytarilish texnologik sxemasi:1-katalitik reaktor; 2-aralashtirgich; 3-turbokompressor; 4-kondensat qizdirgichi; 5-suyuq ammiak bug’latgichi; 6-filtr; 7-gazsimon ammiak qizdirgichi; 8-dum gazlarini qizdirgichi.

Yuqorida keltirilgan texnologik sxemada azot kislotasini ishlab chiqarishda absorbsiya jarayonida hosil bo'lgan nitroz gazlari aralashtirgichda ammiak gazi bilan aralashtirilib keyin katalitik reaktorga beriladi. Bu yerda azot oksidlarini qaytaruvchi gaz – ammiak ishtirokida elementar azotgacha qaytariladi. Keyin rekuperatsion turbina orqali o‘tib atmosferaga chiqarib yuboriladi. Hozirgi kunda chiqindi gazlarni azot oksidlaridan katalitik zararsizlantirish qurilmalari «Maxamchirchiq» AJ, «Farg‘onaazot» AJ, «Navoiyazot» AJ korxonalarida o'rnatilgan.